Jesteśmy społecznością, która kocha książki

dystopia sprzed ponad 110 lat. Jedna z pierwszych powieści autora, jednak widać w niej większość jego późniejszych ulubionych wątków: monarchia to korupcja i bzdura, cywilizacja obezwładnia i zamienia w kukły, kościół katolicki odmóżdża. Nie wykształciły się jeszcze niektóre, np. uwielbienie zdrowej, mocnej, naturalnej, ludowej siły (tu dzicy są jeszcze bardziej głupkowaci niż przebojowi). Egotyczny sztafaż był konieczny, bo za powieść o podobnej wymowie ale w hiszpańskich realiach owego czasu autor mógłby nawet pójść siedzieć (obraza króla, nawet 15 lat potem Unamuno dostał z tego paragrafu odsiadkę). Znamienne, że w tym kolonialnym afrykańskim milieu to Francuzi są ci najgorsi. Natomiast w powieści nie pojawia się dobry Niemiec, widocznie jeszcze germanofilia autora nie doszła do głosu (w czasie WW1 był jednym z nielicznych intelektualistów hiszpańskich kibicujących państwom centralnym). Oczywiście normalny człowiek nie jest w stanie tego przeczytać, jeśli nie musi. Ja musiałem. Tylko dla iberystów albo fanów dystopii.