„Piąta osoba dramatu” Robertsona Daviesa to książka z PiW-owskiej serii „Klub Interesującej Książki”. Davies był pisarzem kanadyjskim i w Kanadzie toczy się większość akcji. Główny bohater jest nauczycielem historii, oprócz nauczania ma jednak dwie inne pasje, w tym jedną bardzo nietypową jak na protestanta, czyli hagiografię, a szczególnie historie mniej znanych katolickich świętych. Ma ku temu ważne osobiste powody. Wątek religijny, obok jego drugiej pasji (ale na jej temat ani literka nie wymknie się z mojej klawiatury),jest w powieści bardzo ważny. Tylko nie wyobrażajcie go sobie jako cyklu kazań czy rozmemłanego wątku nagiej duszy na tle bytu. Jest on poprowadzony tak inteligentnie i zaskakująco, że śledząc go, jak i całą narrację, odczuwałam ogromną satysfakcję.
Zresztą całe 291 stron powieści skrzy się inteligencją, delikatnym, czasem ironicznym humorem, ale i wrażliwością na krzywdę i niedostosowanie. Trochę przypomina klimaty angielskich opowieści ze sfer elity intelektualnej. O ile jednak w tych ostatnich czasem panuje nieznośny snobizm, o tyle w powieści Daviesa nie ma go wcale. Zapewne dlatego, że bohaterowie wywodzą się nie z angielskiego pałacu, ale z kanadyjskiej pipidówki. Co czytelnikowi na korzyść wychodzi.

„Piąta osoba dramatu” Robertsona Daviesa to książka z PiW-owskiej serii „Klub Interesującej Książki”. Davies był pisarzem kanadyjskim i w Kanadzie toczy się większość akcji. Główny bohater jest nauczycielem historii, oprócz nauczania ma jednak dwie inne pasje, w tym jedną bardzo nietypową jak na protestanta, czyli hagiografię, a szczególnie historie mniej znanych...

Tytułowa piąta osoba dramatu, to taki niby postronny obserwator, a okazuje się, że bez jego udziału, akcja po prostu by się nie zawiązała. Są główni bohaterowie, są emocje buzujące między nimi, są intrygi i epokowe wydarzenia, ale bez katalizatora nic by się nie wydarzyło. Z tym porozmawia, tego odwiedzi, tu przypadkiem zdradzi jakąś tajemnicę lub pocieszy i akcja przebiega zupełnie inaczej niż byśmy się spodziewali. Niby jest z boku a ma ogromny wpływ na postępowanie głównych postaci, a co za tym idzie, na ich życie. Polecam.

Tytułowa piąta osoba dramatu, to taki niby postronny obserwator, a okazuje się, że bez jego udziału, akcja po prostu by się nie zawiązała. Są główni bohaterowie, są emocje buzujące między nimi, są intrygi i epokowe wydarzenia, ale bez katalizatora nic by się nie wydarzyło. Z tym porozmawia, tego odwiedzi, tu przypadkiem zdradzi jakąś tajemnicę lub pocieszy i akcja przebiega...

"Piąta osoba dramatu" to powieść rozwojowa przystrojona w szaty epistolarne, napisana klasycznie i błyskotliwie, wypełniona mądrymi zdaniami i głęboką prawdą psychologiczną. Jej bohater i narrator, Dunstan Ramsay, relacjonuje nadspodziewanie barwne koleje swego żywota, nieodłącznie związane z rysującą się w tle panoramą dwudziestowiecznych wydarzeń.

Literackich inspiracji Daviesa można wyliczyć więcej: z jednej strony jego powieść nosi cechy powiastki oświeceniowej, konfrontując dwie wizje życia, reprezentowane przez głównych bohaterów; z drugiej czerpie pełną garścią z tradycji przypowieści, drążąc temat winy i odpowiedzialności czy wyzyskując alegoryczny potencjał motywu człowieka oraz jego cienia.

Tę książkę polecał sam Kazimierz Brandys, spodziewałem się więc prozy precyzyjnej oraz introspekcyjnej. I nie zawiodłem się. Styl jest ostry jak brzytwa, wolny od efekciarstwa, a subtelności powieści lokują się raczej w warstwie intelektualnej. Kto lubi trzeźwych, samokrytycznych narratorów, nie będzie zawiedziony, miłośnicy wielkich namiętności i silnych emocji powinni jednak sięgać na inne półki.

Davies przemyślnie portretuje tu dwoisty charakter ludzkiej natury, a spośród wszystkich jej konfliktów najdobitniej uderza go orficka opozycja między pierwiastkiem ziemskim a niebiańskim. Ramsay tak charakteryzuje rozdźwięk między sobą a swoim przyjacielem-wrogiem, Boyem Stauntonem:
"Dla niego cała rzeczywistość życia mieściła się w zewnętrznym świecie, a dla mnie ważna była tylko rzeczywistość duchowa."

Jednocześnie Ramsay pragnie uwolnić się spod dyktatu afektów i poddać całkowicie władzy rozumu:
"Jakim okropnym okresem życia jest młodość! Taka ogromna siła uczuć i tak słaba umiejętność panowania nad nimi!"
To jednak oczywiście mrzonka i bohater, jak każdy człowiek, musi pozostać zakładnikiem miotających nim sprzeczności. I z tęsknoty za tym, co transcendentne, ten zadeklarowany racjonalista niespodziewanie ulega czarowi kultu świętych.

Jak wskazuje sam tytuł, Davies roztrząsa tu również zagadnienie cichych bohaterów, oddając im hołd i badając granice jednostkowej wolności, czyli na ile człowiek jest zakładnikiem wielkich sił i procesów, a na ile może sam kształtować swój los. Te wszystkie wątki są jednak przemyślnie poukrywane i wymagają od czytelnika stałej uwagi oraz, mimo bardzo przejrzystej narracji, trudu myślowego. A genialne postaci epizodyczne, jak na przykład ojciec Blazon, jedynie stawiają kropkę nad i tego kompletnego dzieła.

"Piąta osoba dramatu" to powieść rozwojowa przystrojona w szaty epistolarne, napisana klasycznie i błyskotliwie, wypełniona mądrymi zdaniami i głęboką prawdą psychologiczną. Jej bohater i narrator, Dunstan Ramsay, relacjonuje nadspodziewanie barwne koleje swego żywota, nieodłącznie związane z rysującą się w tle panoramą dwudziestowiecznych wydarzeń.

Literackich inspiracji...

Napisana przyjemnym językiem, wnikliwa analiza psychiki bohatera od wczesnego dzieciństwa aż po przejście na emeryturę. Stylistycznie oraz fabularnie nie ma tu nic do zarzucenia. Dałam niską ocenę, bo aż tak bardzo nie mogłam znieść głównego bohatera. W efekcie nie mogłam się doczekać końca książki. Gdybym nie zaczęła serii od "Mantykory", tylko od "Piątej osoby dramatu", nigdy bym nie sięgnęła po dalsze części i dużo bym straciła.

Napisana przyjemnym językiem, wnikliwa analiza psychiki bohatera od wczesnego dzieciństwa aż po przejście na emeryturę. Stylistycznie oraz fabularnie nie ma tu nic do zarzucenia. Dałam niską ocenę, bo aż tak bardzo nie mogłam znieść głównego bohatera. W efekcie nie mogłam się doczekać końca książki. Gdybym nie zaczęła serii od "Mantykory", tylko od "Piątej osoby...