Ilekroć dojdzie do strzelaniny z użyciem broni w gronie nastolatków, ale nie tylko, w Stanach Zjednoczonych dochodzi do ogromnej debaty tyczącej się dostępu do broni. Jak zazwyczaj w takich starciach bywa, istnieją dwie strony barykady, a żadna z nich nie ma zamiaru odpuścić. Nigdy nie zagłębiałem się w ten temat, ale pierwotnie miałem świadomość, że powinno się dostęp do broni zakazać. Jednakże po lekturze „Wolności i spluwy”, dostałem poważny powód do zastanowienia.

Dan Baum jest doświadczonym dziennikarzem i do tego pasjonatem broni. Może nie ma ogromnych kolekcji, ale można rzec z przekonaniem, że darzy sympatią oręż tego typu. Co ciekawe, choć zazwyczaj wiąże się to z sympatią z Republikanami, nasz autor jest zadeklarowanym Demokratą. Tworzy to bardzo obiecujący dysonans i punkt wyjścia w podróży, której zadaniem jest sprawdzenie, jak to jest z tą bronią, ale bez powierzchownych działań, lecz z zagłębieniem się w tereny, do których większość nigdy nie zaglądała.

Autor w żadnym razie nie rozróżnia swoich rozmówców na lepszych i gorszych. Oczywiście prezentuje swoje wnioski, ale nigdy nie podchodzi z określonym z góry nastawieniem. Nie ma znaczenia czy zaczepia kogoś w sklepie z bronią czy jest umówiony z ekspertem w danej dziedzinie. Dla niego każdy głos jest ważny, nawet jeśli w konsekwencji mógłby okazać się daleki od oczekiwań.

Niezwykle atrakcyjne w tej pozycji jest z pewności zastosowanie mikro i makroskali. Baum wertuje zarówno statystyki globalne, jak i angażuje się w sprawdzenie danych w mniejszych środowiskach. Co najlepsze i zdecydowanie procentuje, autor jeśli tylko może, sam bierze udział w danych przedsięwzięciach. Jeśli chce przyjrzeć się kwestii polowania, idzie na polowanie. Jeśli chce sprawdzić skuteczność kursów na posługiwanie się bronią, idzie na nie, nawet jeśli uczestniczył w innych. Każda okazja na nowe doświadczenie z pogranicza wiedzy o broni jest przez niego wykorzystana.

Sama różnorodność środowisk jest tu doprawdy interesująca. Z jednej strony możemy dowiedzieć się pierwszej ręki o byłym przestępcy, który został postrzelony i sam użył rewolweru, by w obronie własnej pozbawić życia byłego kompana. Z drugiej autor uczestniczy w czymś z rodzaju zawodów sportowych, które stają się pasją zwykłych ludzi traktujących to jak hobby i przestrzegających wszelkich zasad bezpieczeństwa.

Owszem, trafią się tu jednostki bardziej jednostronne czy impulsywne, nieskore do dyskusji. Jednak Baum, choć im również daje szansę wypowiedzi, nie pozwala sobie na wchodzenie w czarno-białe postrzeganie sytuacji. Podobnie jak jego rozmówcy ma swoje racje i wątpliwości, które stara się rozwiać, bądź uzasadnić w kolejnych rozdziałach. Umiejętnie przetwarza zebrane dane i przebija się tak długo, aż uda mu się dotknąć sedna sprawy.

Trzeba też powiedzieć o tym, że jest to nie dość, że kompleksowy, to do tego jeszcze świetnie napisany reportaż. Jego główny bohater i autor w jednej osobie ma świetne, zdrowe podejście do poszczególnych kwestii. Często używa swobodnych, zabawnych porównań, które wcale nie obniżają powagi sytuacji. Wręcz przeciwnie, ta lekka, a jednocześnie bardzo drobiazgowa forma znakomicie się zazębia. Dzięki bardzo osobistemu podejściu, często rewidowanemu i przetwarzanemu na poszczególnych stronach, łatwo się w tę opowieść zaangażować, a dzięki braku narzucanych wniosków, samemu analizować je na indywidualną modłę.

Kluczem przy takich pozycjach jest to, by nie tyle automatyczne zmieniły nasze zdanie, ale wprowadziły w nas uzasadnione wątpliwości. „Wolność i spluwa” wykonuje to zadanie świetnie, bo choć przystępna w formie, jest różnorodną i wnikliwą pozycją na temat etosu broni w amerykańskiej rzeczywistości. Dan Baum pokazał, że można wejść w dyskusję o bardzo newralgicznym temacie i nie popaść przy tym przesadę. Za to z pomocą argumentów, analiz i spotkań pozwolić zadać sobie pytanie – Czy broń w ogóle może być jednocześnie zła bądź dobra? - a to na istnym polu minowym podobnych dyskusji niebagatelny sukces.

Patryk Rzemyszkiewicz