„Kafka należy do osobliwego typu pisarzy, których wysiłek skupia się na formułowaniu i komplikowaniu problemu, a nie na jego rozwiązaniu”
[Przedmowa do zbioru utworów Franza Kafki z 1961 roku Romana Karsta].

Zdecydowałem się zacytować powyższy fragment zamieszczony na tylnej okładce najnowszego polskiego wydania opowiadań Kafki, gdyż wydaje mi się, że to jedno zdanie Karsta w sposób wyśmienity ukazuje istotę twórczości przedwojennego pisarza.

Jak najlepiej scharakteryzować opowieści Kafki? Najprościej byłoby standardowo napisać, że to podobnie jak słynna powieść „Proces” utwory przepełnione groteską, osamotnieniem, wieloznacznością, niepokojem. Jednak to nie są czynniki, które w zupełności wyróżniają Kafkę – równie dobrze można by te cechy przypisać opowiadaniom Bruno Schulza czy nawet Thomasa Ligotti... Przede wszystkim trzeba stwierdzić, że opowieści Kafki, choć też niejednoznaczne, są o wiele prostsze w odbiorze. Kafka pisze prostym językiem, skierowanym do jak największego grona odbiorców, jego opowieści są pozbawione tej ociężałej poetyki, a także nie zawierają aż tyle skomplikowanej symboliki, czym przepełnione są dzieła Schulza.

„Proces” zna każdy. Gdyby jednak zrobić sondę na temat znajomości opowiadań Kafki pewnie sporo czytelników miałoby problem ze wskazaniem choćby kilku najbardziej znanych tytułów opowieści, które zalicza się do jednych z najwybitniejszych jakie kiedykolwiek napisano. Dlatego najlepszym rozwiązaniem będzie scharakteryzowanie najlepszych opowiadań zawartych w tej książce. Zbiór jest olbrzymi – największy do tej pory polski zestaw opowieści oraz przypowieści Kafki (ponad 70). Należą się słowa uznania dla Państwowego Instytutu Wydawniczego za wydanie tego obszernego zestawienia. Genialnym pomysłem okazało się umieszczenie na okładce rysunku Franza Kafki przedstawiającego „Myśliciela” jakże wspaniale komponującego się w problematykę opowiadań.

Zacznę od chyba najsłynniejszego opowiadania Kafki – „Wyroku”. Zaskakujące w swej niejednoznaczności, można by godzinami analizować i nie dojść do stanowczej konkluzji. Nie ujawniając zbytnio fabuły wspomnę tylko, że ojciec wydaje na syna wyrok śmierci. Najprościej byłoby odnieść je do życia samego Kafki, który był pod mocnym wpływem swego ojca, tylko czy to jedyne właściwe wyjaśnienie? Czy ów syn jest rzeczywiście niewinny? Jeśli tak, to dlaczego decyduje się błyskawicznie na tak radykalny, bezzasadny krok? Trudno przypuszczać aby dorosły, zdawałoby się rozsądny mężczyzna tak szybko dostosował się do kuriozalnego żądania swego starszego, słabowitego ojca. Czy zaręczyny syna były rzeczywiście tym katalizatorem, który tak rozsierdził staruszka? A tajemniczy przyjaciel syna z Rosji – czy on w ogóle istnieje?

„Przemiana” oparta jest na motywie niespodziewanej zamiany mężczyzny w robaka. Porusza problematykę wstydu, niezrozumienia, osamotnienia, braku porozumienia z bliskim i stopniowego odrzucenia osoby napiętnowanej w rodzinie.

„Kolonia karna” ujawnia mechanizm zależności służbowych, okrucieństwa w państwie opresyjnym.

„Przed prawem” to zaledwie nieco ponad 2 – stronicowe genialne opowiadanie o przeznaczeniu. Tak świetne, że stanowi fragment powieści „Proces” (Przypowieść o odźwiernym).

„Budowa chińskiego muru” jest filozoficznym utworem o fundamentach istnienia państwa.

„Rozważania o grzechu, cierpieniu, nadziei i słusznej drodze” – tytuł mówi sam za siebie. Sam utwór jest zbiorem aforyzmów, myśli, sentencji o zaznaczonej w tytule tematyce. Prawdziwy retoryczno – filozoficzny popis Kafki, charakteryzujący się pokrętną – przewrotną logiką, której sam mistrz w tej branży – Sokrates chyba by się nie powstydził.

„List do ojca”. Niezdarny, zahukany przez ojca syn ośmiela się napisać list, w którym wylewa swe żale, gdzie ważnym motywem jest jego obawa przed zawarciem małżeństwa. Z pozoru prosta fabuła, w rzeczywistości mistrzostwo pod względem literackiego psychologizmu. Jakbym nie wiedział, że to Kafka napisał, to obstawiałbym, że to utwór Dostojewskiego. Każde zdanie w opowiadaniu wciągające – nie mogłem oderwać się od lektury. Coś wspaniałego. Tym jednym opowiadaniem Kafka zrównał się z poziomem XIX – wiecznych mistrzów powieści psychologicznej. Jest to tekst autobiograficzny, gdyż owym młodzieńcem, który pisze list do swego jest sam... Franz Kafka.

Książka zawiera dużo więcej opowieści – niekiedy są to króciutkie teksty na dosłownie pół strony. Może nie wszystkie są rewelacyjne, może zdarzają się i słabsze utwory, co nie zmienia faktu, iż całość zawiera sporo genialnych opowieści, po prostu jednych z najwybitniejszych jakie kiedykolwiek napisano i bez wątpienia warto mieć te opowiadania, gdyż nie są to „na jeden raz” utwory, ale takie do których się będzie powracać.

„Kafka należy do osobliwego typu pisarzy, których wysiłek skupia się na formułowaniu i komplikowaniu problemu, a nie na jego rozwiązaniu”
[Przedmowa do zbioru utworów Franza Kafki z 1961 roku Romana Karsta].

Zdecydowałem się zacytować powyższy fragment zamieszczony na tylnej okładce najnowszego polskiego wydania opowiadań Kafki, gdyż wydaje mi się, że to jedno zdanie...