Siłą tej powieści nie jest fabuła. Dla mnie, bo w zasadzie cały czas akcja się toczy. Mamy niewolę, dezercję, ściganki, seks, brawurę, więzienie, wspinaczkę, miłość, poszukiwania, oblężenia, katakumby, naloty, jak to na wojnie. Wszystko jednak jest sukcesywnie stemplowane śmiercią, więc i opisywane wydarzenia, osierocane przez swoich uczestników, tracą władzę nad czytelnikiem, szukającym resztek w opróżnionych kontenerach. A lektura ostatecznie robi się naprawdę smutna.

Siłą tej powieści nie są opisy. Dla mnie, bo są bardzo dobre, tylko że ja na opisach się zawieszam. Kiedy obok siebie występują trzy zjawiska atmosferyczne i pięć przymiotników, jestem bezradny. Zwłaszcza jeśli są to zwarty, przygasły, wielogłosowy, tryskający i samorodny.

Dla postaci, ciekawych i oryginalnych, porzucam (z żalem) tak dobrze zapowiadającą się anaforę. Tak, Lorna, Guariglia, Orfeo czy hrabia Strassnitzky – zwłaszcza hrabia Strassnitzky – niezapomniane tworzą kreacje! Niektórzy dzielnie dźwigają na swych barkach pierwiastek groteski, jak to u Helprina bywa. Szkoda tylko, że zanim kogoś polubisz lub znielubisz, ten raczej zdąży wynieść się z padołu powieści. Jedynym pewniakiem do wychodzenia cało z opresji jest główny bohater, bo książka zaczyna się od „wiele lat później”, więc nawet pluton egzekucyjny zanadto tu nikogo nie zdreszczy. Giuliani ma swoje zalety, niewątpliwie, ale czemuś przeszedł mi mimo. Rozdwoił mi się, ten z przedtem i ten z potem. Ale już jego wolny słuchacz, Nicolo, to kolejna dobrze przyprawiona postać.

Jest jeszcze „Burza” Giorgionego. Ktoś kiedyś musi pokusić się o rozprawkę pt. „Powieść jako zabieg konserwatorski”. Ten obraz dostał najlepszą rolę. To taki solidny filar, który przetrwa nawet wtedy, gdy dawno już zapomnę, o czym poza tym była ta książka.

A co najbardziej ujmuje mnie w pisarstwie Helprina, i co uważam za największy atut nie tylko „Żołnierza Wielkiej Wojny”, to niesamowite operowanie szczegółem i sformułowaniami. Wiele razy aż chciałoby się komuś przeczytać jakiś fragment na głos i dodać: „popatrz, jak to jest super napisane!”.

Podszedłem do tej książki, zakładając z góry, że nie dorówna ona „Pamiętnikowi z mrówkoszczelnej kasety”. I teraz nie wiem, czy na zestawieniu z „Pamiętnikiem...” traci, czy zyskuje. Traci, bo nie dorównała. Zyskuje, bo czytając, rozpoznawałem styl, który w moich preferencjach już się zadomowił. A przede mną „Zimowa opowieść”, na którą przyjdzie czas, i po której sobie wiele obiecuję.

Siłą tej powieści nie jest fabuła. Dla mnie, bo w zasadzie cały czas akcja się toczy. Mamy niewolę, dezercję, ściganki, seks, brawurę, więzienie, wspinaczkę, miłość, poszukiwania, oblężenia, katakumby, naloty, jak to na wojnie. Wszystko jednak jest sukcesywnie stemplowane śmiercią, więc i opisywane wydarzenia, osierocane przez swoich uczestników, tracą władzę nad...