Tom "Polskich wierszy obozowych i więziennych" jest wyborem poezji dokonanym z obszernego archiwum Aleksandra Kulisiewicza, więźnia Sachsenhausen, dziennikarza i odtwórcy "pieśni z dna piekieł". Zmarły w 1982 roku Aleksander Kulisiewicz z pasją zbierał wszystko, co dotyczyło kultury lagrów, twórczości obozowej, muzyki, poezji, pieśni, plastyki (...)

Pragnę wypełnić wolę "barda kacetów", który pozostawił w swoich papierach taki oto apel: "Odwiedzajcie po mojej śmierci archiwum, jakie pozostawiłem. Sporządzajcie kopie z wierszy i pieśni obozowych. Oby ten ogromny dorobek ducha polskiego, zawarty w wierszach i pieśniach z tylu obozów, docierał przede wszystkim do miłych zawsze memu sercu ludzi młodych, jako dokument wewnętrznej siły Polaków, ich wiary i wieczystego, niezmożonego bohaterstwa".

Książkę tę należy traktować jako zwiastun dzieła, które jeszcze nie powstało (...). Archiwum obejmuje między innymi ponad 800 teczek materiałów informacyjnych. Jest to około 100 tysięcy stron maszynopisów, rękopisów i dokumentów dotyczących muzyki, pieśni, poezji, przejawów życia teatralnego, estradowego, tajnych wieczorków i konkursów literackich, życiorysów twórców, genezy utworów, niezwykle obfitej korespondencji krajowej i zagranicznej (...). Można tu wreszcie znaleźć szafę pełną kaset i taśm magnetofonowych z nagraniami polskich i różnojęzycznych pieśni lagrowych, z relacjami twórców, kompozytorów, dyrygentów, malarzy, autorów szopek obozowych, twórców scenografii (...).

O wierszach poetek z Ravensbruck Julian Przyboś powiedział, że są one "zdumiewającymi dokumentami człowieczeństwa, świadectwami bohaterskiej odporności duchowej na nędzę, zezwierzęcenie i grozę śmierci". Poeta i więzień, Zdzisław Wróblewski, ujął inny, szerszy aspekt sprawy: "Sądzę przede wszystkim, że to co zostało w wierszach napisane, jest jakąś częścią kultury polskiej. Niezależnie od wartości tych wierszy czy pieśni, one tam w obozach spełniały swoją rolę i stanowiły istotę wychowania patriotycznego, pozwalały przetrwać nie w znaczeniu biologicznym, ale psychologicznym, miały bowiem ogromny wpływ na utrzymanie godności ludzkiej".

(...) Takie świadectwo nie może zaginąć, nie może ulec ponownemu rozproszeniu. Zdarzają się w naszym rozmienionym przez codzienność na drobne życiu takie chwile, kiedy raptem stajemy w obliczu czegoś, co jest niezwykłe, niepowtarzalne, patetyczne. Spotkanie z poezją obozową jest czymś takim właśnie.

Dzięki zbiegowi okoliczności mogłem bezpośrednio z bliska, zetknąć się z tym fenomenem ludzkiego ducha. Niech mi wolno więc będzie wyznać, że po stokroć warto było, nie bacząc na mitręgę i straty własne, przygotować tę księgę ludzkiego bólu i nieszczęścia, zbrodni człowieka i wielkoduszności jego ofiar. Księgę mówiącą o zdumiewającym pięknie duszy ludzkiej, które od tysiącleci najpełniejszy swój wyraz znajduje w rzeczy kruchej, przeźroczystej jak stara, pozłacana, malowana w kwiaty i demony czarka chińskiej porcelany - w poezji.

(...)