KSIĄŻKI Z NASZYCH PÓŁEK - recenzja VI
Hanna Goworowska-Adamska - Nikt nie zna wszystkich jej imion/Tron obu krain

Co współczesny, nieinteresujący się historią obywatel potrafi powiedzieć dziś o dziejach starożytnego Egiptu? Na pewno wskaże – jako pozostałość minionych czasów - piramidy, z pewnością będzie też wiedział o tym, iż tą odległą, inspirującą cywilizacją rządzili faraonowie. Ci, którzy głębiej sięgną w archiwa swojej pamięci i otworzą w nich zakurzoną szufladkę, zawierającą zapisy dawnych szkolnych lekcji, będą wiedzieć o ogromnych wpływach potężnej kasty kapłanów, o charakterze hieroglificznego pisma, o irygacji, o imponujących świątyniach i o innych, równie ciekawych szczegółach. Są to zazwyczaj jedynie suche informacje. Jak jednak mogło wyglądać codzienne życie tych ludzi, o których dziś szkolne podręczniki przekazują encyklopedyczne fakty? Próby nakreślenia odpowiedzi na to pytanie dokonała Hanna Goworowska-Adamska w – dwutomowej na chwilę obecną – serii powieści historycznych traktujących o wspomnianych tutaj czasach.

Oba tytuły serii nie są ze sobą powiązane poprzez istnienie wspólnych wątków oraz pojawianie się tych samych bohaterów. Zostały jednakże napisane jednakowym, stylizowanym na archaiczny językiem. Przyznam, że język ów, szczególnie na początku czytania książki, potrafił nieco utrudniać odbiór tekstu. Wystarczyło jednak do niego przywyknąć, ponieważ po przewertowaniu pewnej ilości stron problem ten zupełnie zniknął.

Pierwsze opisywane tu dzieło - "Nikt nie zna wszystkich jej imion" – traktuje o losach Chenemet-Amon-Hatszepsut, kobiety-faraona czasów Nowego Państwa, która wbrew panującym zwyczajom potrafiła przejąć i utrzymać swoją władzę absolutną. Całość książki koncentruje się wokół jej prywatnego życia, osobistych rozterek i życiowych wyborów. Tłem dla losów bohaterki jest postać Senenmuta, zdolnego architekta, a jednocześnie wiernego wielbiciela i kochanka władczyni.

Tym, co mogę zarzucić opisanej w poprzednim akapicie powieści, są pojawiające się w niej duże przeskoki czasu akcji między poszczególnymi rozdziałami. Gdy w jednym z nich bohaterka dopiero się rodzi, to w następnym jest dorosłą osobą. Zdaję sobie jednak sprawę, że był to celowy zabieg autorki, która chciała skupić się głównie na losach dojrzałej, już skupiającej w swych dłoniach władzę kobiety. Ponadto niektórych czytelników – tak, jak i mnie – może też irytować bardzo wysoki, wręcz przesadny w niektórych miejsach stopień wyidealizowania głównych bohaterów.

Akcja drugiej powieści – zatytułowanej jako "Tron obu krain" – opisuje nam czasy około dwustu lat późniejsze. Jej głównym bohaterem jest Eje, ambitny urzędnik, wezyr na dworach kilku faraonów. Staje się on bliskim współpracownikiem władcy Amenhotepa IV vel Echnatona – a więc tego samego, który usiłował przeprowadzić słynną rewolucję religijną w państwie egipskim. Później służy jego następcom, którymi byli Semenechkare i, znany dziś chyba każdemu, Tutanchamon. Po śmierci tego ostatniego Eje sam, już jako starzec, w końcu wstępuje na Tron Dolnego i Górnego Egiptu.

Odniosłem wrażenie, że "Tron...", w porównaniu do poprzedniego tytułu, w swojej treści jest książką dużo bardziej koncentrującą się na historycznych faktach, a mniej na uczuciach i wewnętrznych przeżyciach opisywanych bohaterów. Myślę, że powód tego stanowić może to, iż czasy tu opisywane były dużo bardziej burzliwe od tych, w których dane było żyć władczyni Hatszepsut. Być może też autorce – która sama przecież jest kobietą – łatwiej było się utożsamiać z kreowaną na kartach swojej powieści królową, niż z przepełnionym ambicjami wezyrem?

Obie powieści zawierają w sobie zarówno fikcję literacką, jak i czysto ścisłe, historyczne fakty. Wynika to stąd, iż z zachowanych do dziś zapisów nie możemy już określić ani osobowości tak dawno żyjących ludzi, ani pobudek nimi kierujących. Nie zawsze też potrafimy ze stuprocentową pewnością ustalić charakter osobistych powiązań między poszczególnymi jednostkami. Z drugiej jednak strony, autorka opisuje postacie autentyczne i zgodnie z prawdą dziejową odmalowuje ich losy oraz wydarzenia w ich czasach się odbywające. Tak więc mamy tu do czynienia z połączeniem zarówno popisu wyobraźni pisarki, jak i rzetelnej historycznej wiedzy.

Dla wspomnianego wyżej, niefascynującego się historią człowieka, książki te mogą stanowić dobre zaproszenie do zapoznania się z dziejami starożytności. Wszakże życie codzienne ludzi, którzy odeszli tak dawno – a w tym zwyczaje, które w osobie wychowanej we współczesnej mentalności mogą budzić zdziwienie, a czasem wręcz niesmak – w mojej opinii nie może być czymś nieinteresującym. Jednocześnie myślę, że dla zawodowego historyka powieści Hanny Goworowskiej-Adamskiej mogą stać się miłą, relaksującą odskocznią do ścisłych tomiszczy mówiących o egipskich dziejach. Przecież świat dawny można poznawać nie tylko w sposób naukowy. Tak więc obie te powieści nie stanowią tytułów, na które powinno się zostać obojętnym.

K. J. R.

KSIĄŻKI Z NASZYCH PÓŁEK - recenzja VI
Hanna Goworowska-Adamska - Nikt nie zna wszystkich jej imion/Tron obu krain

Co współczesny, nieinteresujący się historią obywatel potrafi powiedzieć dziś o dziejach starożytnego Egiptu? Na pewno wskaże – jako pozostałość minionych czasów - piramidy, z pewnością będzie też wiedział o tym, iż tą odległą, inspirującą cywilizacją rządzili...