Są takie książki, o których chce się powiedzieć: „Świetna, przeczytaj” i nie dodawać ani słowa więcej, bo i te dwa wydają się za dużo, choć i tak na ścisk upchnęliśmy w nich cały zachwyt i podziw, który jeszcze tętni w naszej krwi. I choć jeszcze pozostaje świeży w głowie, to każde słowo próbujące go opisać, jest jak zbędny element w idealnym obrazie. Są też takie książki, o których trudno powiedzieć więcej niż dwa słowa, żeby nie ujmować nikomu przyjemności z lektury i nie odkrywać fabuły, której znajomość już na początku mogłaby zaburzyć doznania. I to była właśnie taka książka.

Zweig po mistrzowsku wprowadził mnie w małomiasteczkowy klimat powojennej austriackiej wioski.

Wiejskie urzędy pocztowe w Austrii niewiele się różnią od siebie: kto widział jeden ten zna wszystkie. Urządzone, albo raczej zunifikowane w tym samym czasie za Franciszka Józefa i z tego samego funduszu jednakowo nędznie wyposażone. Wszędzie wywołują to samo ponure poczucie niechęci do państwowej instytucji (…).

Już po dwóch pierwszych zdaniach, po tym natłoku jednakowości, czytelnik może się spodziewać, że kolejne przyniosą jakąś burzę, która zakłóci tą monotonię, wstrząśnie czyimś życiem niszcząc tym samym owy niewzruszony, nudny porządek rzeczy. Zweig wspaniale operuje słowem, malując obrazy, gdzie horyzont może niejasno i niewyraźnie, ale majaczy już od pierwszego spojrzenia. Cisza z pierwszych stron, zapowiada przysłowiową burzę na kolejnych i niemal czuć, jak powietrze gęstnieje a niebo robi się granatowe.

Z nie mniejszym artyzmem odmalowuje postać i charakter Christine, tytułowej dziewczyny z poczty. Dowiadujemy się o niej więcej, niż ona sama jest w stanie dowiedzieć się o sobie, niż kiedykolwiek będzie wiedziała, ponieważ od początku nie opuszcza nas (przynajmniej mnie), przeczucie, że jej los jest w rękach autora. Podczas całej pasjonującej lektury, odnosiłam wrażenie, że Christine, jakkolwiek odmalowana we wszystkich szczegółach, spójnie i konsekwentnie, jest tylko narzędziem, marionetką, której bezbłędnie wygłaszane kwestie służą do czegoś więcej, niż tylko opowiedzenia historii biednej dziewczyny, której nadarza się okazja przestąpić próg świata bogaczy. To, co Stefan Zweig ma do powiedzenia wydaje się być z góry określone, aczkolwiek odniosłam wrażenie, że pod koniec zdarzyło mu się zmienić zdanie w raz podjętej decyzji. Autor ma zamysł i koncepcję, tezę od samego początku i wykłada wszystko czytelnikowi. Jest niekwestionowanym bogiem w tym literackim świecie, który stwarzał przez kilka lat, fragmentarycznie, co… nie umyka uwadze. Ten odstęp czasu według mnie bardzo dobrze czuć na kilkanaście stron przed końcem, gdzie w moim przekonaniu nastąpiła wspomniana zmiana koncepcji. Podczas gdy opisywane tam wydarzenia, były dla mnie przysłowiową kropką na końcu zdania, na kolejnych stronach, życie toczyło się dalej w niezmienionej scenerii. Kurtyna jeszcze nie opadła, choć ja gotowa już byłam na oklaski.

Osobiście nie spodziewałam się takiego ciągu dalszego, nie spodziewałam się już żadnego, i to zaskoczenie nie jest raczej zamierzone, lecz jest efektem przemyśleń i doświadczeń autora pomiędzy tworzeniem poszczególnych fragmentów.

Dziewczyna z poczty była moją pierwsza lekturą Stefana Zweiga, lecz na pewno nie ostatnią, bo mimo tego, że przedstawiony świat nie napawa ani optymizmem, ani radością, (nawet niespecjalnie nadzieją), jest w nim głębia, w której można się zanurzyć po czubek głowy. I czuć.

Monika Stocka