Uważam, że „Jojo Rabbit” Taiki Waititiego to rewelacyjny film. Opowiada o trudach dorastania w czasie wojny, różnych obliczach miłości i wielkim poświęceniu. Zasłużenie walczył o Oskara za najlepszy film. Jestem pewien, że wielu z Was planuje sięgnąć po książkę wyłącznie po to, aby zapoznać się z literackim pierwowzorem. Zanim jednak to zrobicie, musicie wiedzieć, że film i książka mają naprawdę niewiele ze sobą wspólnego. Nie chcę wymieniać wszystkich różnic, bo jest ich zbyt wiele, ale napiszę tylko, że główny bohater książki nie widzi oczami swej wyobraźni wodza III Rzeszy. Resztę sami wyinterpretujecie z recenzji.

Zacznijmy od przybliżenia głównego bohatera i jego sytuacji rodzinnej. Młody Johannes Ewald Detlef Betzler mieszka w Wiedniu, przynależy do Hitlerjugend i wierzy, że wkrótce III Rzesza opanuje cały świat. Jak każdy nastolatek, sądzi, że jego wizja rzeczywistości jest jedyna i słuszna, przez co wciąż kłóci się z rodzicami (rzadziej z babcią). Po niezwykle pechowym wydarzeniu jest zmuszony do siedzenia w domu, a w efekcie odkrywa wielką tajemnicę – w domu ukrywa się młoda Żydówka. Johannes – jak każdy gorliwy wyznawca nazizmu – początkowo planuje zdekonspirować wroga narodu niemieckiego, jednak z czasem okazuje się, że nie jest to takie proste. Otóż Betzler zakochuje się w dziewczynie i od tamtej pory wszystko się komplikuje.

Książkę można podzielić na dwie części: wojenną i powojenną. Pierwsza połowa jest dosyć interesująca i momentami podobna do filmu. Christine Leunens pokazuje relacje Johannesa z rodzicami i babcią, opisuje wpływ odkrycia dziewczyny na życie głównego bohatera, a także nazizmu na młodych chłopców w tamtych czasach. W części drugiej natomiast przyglądamy się, jak wyglądało życie w oswobodzonym przez aliantów mieście. I jeżeli miałbym wskazać największą zaletę „Nieba na uwięzi”, to byłyby to właśnie te fragmenty poświęcone próbie ułożenia sobie życia po wojnie – zdobywaniu jedzenia, pieniędzy, a także innych rzeczy niezbędnych do przetrwania.

Nie da się jednak uciec od tematu nadającego ton całej książce, czyli miłości Johannesa do Żydówki Elsy. Nienawiść i strach szybko zamieniają się w czyste, wynikające trochę z braku kontaktów z innymi osobnikami płci przeciwnej uczucie, aby z czasem przerodzić się w coś, co można nazwać toksycznym związkiem. Decyzje podejmowane przez Johannesa – jak dla mnie – wyraźnie wskazują, iż zatracił się on w tym uczuciu kosztem zdrowia i szczęścia drugiej osoby. Oczywiście Elsa również nie była bez winy, a wręcz więcej wiedziała niż mówiła. Połączył ich jednak strach przed wojną i lęk przed samotnością, pomimo tego, że charakterologicznie kompletnie do siebie nie pasowali. A patrząc na kierunek, w który ich związek podążył… Nie wszyscy będą zadowoleni.

Książka napisana jest prostym językiem, co zdecydowanie ułatwia czytanie. W sumie to byłem ciekaw, jak rozwinie się relacja między głównymi bohaterami i jak ostatecznie wszystko się zakończy. Będziecie więc świadkami nie tylko nieczystych zagrań, ale i przejawów oddanej i wiernej miłości. Tym samym niektórzy na pewno będą mieli problemy z jednoznacznym zinterpretowaniem przedstawionych przez autorkę wydarzeń.

„Niebo na uwięzi” nie urzekło mnie. Uważam, że w pewnym momencie Leunens źle obrała kierunek fabuły, przez co wszystko to, co zadziało się po wojnie, nie jest przekonujące. A może się mylę i próby wejścia w psychikę młodych bohaterów straumatyzowanych po wojnie są interesujące i wiarygodne. Najlepiej będzie, jeśli sami sięgnięcie po książkę i zdecydujecie. Z całą pewnością nie ma tutaj jednej odpowiedzi i wydaje mi się, że warto przeczytać i zastanowić się, co sami sądzicie na temat tej pozycji.

Michał Wnuk