Książka podpatrzona u co najmniej dwóch moich tutejszych znajomych, a będąca erudycyjnym i rozbudowanym esejem sławiącym właściwie nie tytułową rzekę, a biorącym ją sobie za pretekst do budowania wielkiej opowieści o Europie Środkowej, zwłaszcza owej Mitteleurope, której już dziś nie ma ani w sensie czasowym, ani geograficznym, ani - zwłaszcza - społeczno-narodowościowym.
Autor przemieszcza się więc od źródeł rzeki do jej ujścia w delcie i obserwuje własne impresje, jakie rodzą w nim kolejne mijane miasta i okolice. Sięga zwłaszcza do czasów potęgi Habsburskiej i jej poświęca wiele z mini-esejów poszczególnych, widząc - pars pro toto - jak przez soczewkę czy dziurkę od klucza świat (czy słusznie?) miniony.
Kilka esejów - mimo skromnych rozmiarów - zaskakuje ogromem treści i głębią obserwacji (jak ten choćby o mundurze Arcyksięcia Ferdynanda) czy zaskakują po prostu pięknem literackim, jak ten o myśliwych zatrudnionych do redukcji pogłowia zwierzyny na wiedeńskim cmentarzu. Zresztą autor posłużył się wspaniałą figurą pomijania głośnych miejsc, budowli i wydarzeń, a “głos” oddając wydarzeniom i miejscom peryferyjnym i z nich budując obraz Mitteleuropy licznych i zniuansowanych odcieni. Nie rości więc sobie książka prawa do bycia kompedium wiedzy o kontynencie czy choćby świecie post-habsburskim, a jedynie do bycia kroniką pewnej podróży i impresyjnym jej zapisem.
Jeśli by podróż geograficzną od niepewnych i nieco rozmywających się (geograficznie!) źródeł rzeki ku jej w pełni zdefiniowanej i uobecnionej delcie potraktować nieco historycznie i oś odległości przemienić w oś czasu, to mamy oto wędrówkę od drgającej jak w gorącym powietrzu Europy historycznej do w pełni ukształtowanej (czyżby? a ileż jeszcze przemian tego kontynentu dzieje się za naszych żywotów?) Europy współczesnej. A zaznaczyć należy - i ważne jest to dla samej książki - że za wielkie dla dorzecza Dunaju przemiany dziejowe uznaje autor rozpad świata habsburskiego, podział Europy żelazną kurtyną w okresie po II Wojnie, a w ogóle (z racji czasu jej powstania) nie sięga poza wydarzenia roku 1989 w tej części Europy. Sam autor uznaje, że innym byłoby to dzieło, gdyby na rejon spoglądać przez pryzmat pięknych ale też i okrutnych wydarzeń końca XX wieku.
Zaskakuje, jak popularną okazała się ta książka na przestrzeni piętnastu lat od jej napisania, na jak wiele języków ją przetłumaczono. Choć jeśli my możemy z prawdziwym zainteresowaniem czytać o boliwijskiej górze, która “zjada ludzi”, to i mieszkańcy Ameryki Południowej (w Północnoamerykańczyków jakoś mniej wierzę) mogą chcieć czytać o Dunaju w swych starych europejskich językach, nad Dunajem wszak nie występujących. Zapłodniła też książka wielu do podjęcia prób przełożenia jej na własne języki geograficzne; w dniu przeczytania ostatniej strony “Dunaju” na półce księgarni dostrzegłem pozycję “Wisła. Biografia rzeki”, a jest jeszcze i “Odrzania” w moich książkach do przeczytania.
Długo się czyta, wiele błądzi po Internecie, sporo myśli. Cholerna - angażująca - lektura! Z genialną okładką, wspaniale stapiającą się z wielkością treści książki.

Książka podpatrzona u co najmniej dwóch moich tutejszych znajomych, a będąca erudycyjnym i rozbudowanym esejem sławiącym właściwie nie tytułową rzekę, a biorącym ją sobie za pretekst do budowania wielkiej opowieści o Europie Środkowej, zwłaszcza owej Mitteleurope, której już dziś nie ma ani w sensie czasowym, ani geograficznym, ani - zwłaszcza -...