To jedna z tych powieści, do których warto powracać co kilka lat i zawsze odkrywa się w nich coś nowego. Bernanos jest dla mnie kimś w rodzaju katolickiego Dostojewskiego albo Flauberta. Tytułowy bohater przeżywa szereg egzystencjalnych dramatów, konfrontujących jego wiarę ze światem wartości laickich. Jest to powieść dla tych, którzy poszukują świadectwa wiary dojrzałej, niepozbawionej trudności i "ciemnych nocy". Będąc przedstawicielem laikatu czytałem powieść Bernanosa jako próbę zrozumienia kapłańskiej drogi duchowego rozwoju. O ile Gombrowicz mógł "zdyskredytować" Sienkiewicza jako piewcę katolicyzmu "łatwego" (przyznając zarazem, że ten prawdziwy katolicyzm jest czymś trudnym), o tyle zadaniem, które stawia przed sobą Bernanos, jest odkrycie prawdziwego sensu relacji, która zawiera się w akcie wiary. Sens ten okazuje się czymś z ducha niemal karmelitańskim, przywołującym na myśl przytoczone już słowa św. Jana od Krzyża o "nocy ciemnej". Jeszcze bardziej widać to w innej z wielkich powieści Bernanosa, "Pod słońcem szatana". Wiara bohaterów tych powieści nie tyle jest im dana, co raczej zadana w tym pełnym cierpienia świecie. Myślę w każdym razie, że Bernanos jest pisarzem rangi porównywalnej do Grahama Greena, a "Pamiętnik..." można postawić na jednej półce z nieśmiertelną "Mocą i chwałą". Dobrze jest czytać powieści tego rodzaju, bo katolicyzm "sielski i łatwy" gdzieniegdzie wciąż jeszcze zdaje się wypierać ten prawdziwy, związany z niesieniem swojego własnego, nie zaś "wymyślonego" krzyża.

To jedna z tych powieści, do których warto powracać co kilka lat i zawsze odkrywa się w nich coś nowego. Bernanos jest dla mnie kimś w rodzaju katolickiego Dostojewskiego albo Flauberta. Tytułowy bohater przeżywa szereg egzystencjalnych dramatów, konfrontujących jego wiarę ze światem wartości laickich. Jest to powieść dla tych, którzy poszukują świadectwa wiary dojrzałej,...