Normalnie nie bawię się w wątki biograficzne, ale tu zrobię wyjątek. Franciszek VI, książę de La Rochefoucald to postać raczej mało kojarzona, a szkoda, bo jego „Maksymy i rozważania moralne" bardzo inspirowały różnych filozofów, między innymi: Schopenhauera, Woltera, Ciorana, a zwłaszcza Nietzschego. Urodził się 1613 roku i już w wieku 16 lat sprawdził się na polu bitwy we Włoszech. Potem brał udział w różnych intrygach, siedział w Bastylii, prowadził życie towarzyskie na salonach, romansował, brał udział w kolejnych walkach, aż w końcu postrzelono go z muszkietu, na wpół oślep i zajął się pisarstwem. W modzie były wtedy aforyzmy. Można powiedzieć, że stąd forma, ale ona mu odpowiadała, bo pozwala ujmować skomplikowane rzeczy „po żołniersku". Prostotę jego myśli, wynikającą z braku wykształcenia, przykryło głównie obcowanie z życiem dworskim i wrodzony talent do obserwacji.

Warto zwrócić uwagę, że niektóre myśli przeformułowywał kilkanaście razy. A było co zmieniać, skoro tematyka jego rozważań, to ludzkie wady, a te, będzie nas przekonywał autor, lubią przebierać się za cnotę i zmuszać nad do pielęgnowania ich. Czasem zmienione jedno słowo w zdaniu otwiera nas na takie przestrzenie, na które nie natknęlibyśmy się przez lata, gdyby nie dane ujęcie tematu. Świadomość tego motywowała La Rochefoucalda do jak najlepszego wykonania swojego zadania. Co więcej — czasem orientował się, że niektóre aforyzmy są błędnymi obserwacjami i wycofywał się z nich (ale wydawca zamieścił je i tak na końcu książki, więc można się z nimi zapoznać).

Według Tadeusza Boya-Żeleńskiego (w jakiejś rozmowie mi się wymsknęło Kazimierz Przerwa-Tetmajer, za co przepraszam rozmówcę), który tłumaczył tę książeczkę na polski, tytuł ten jest obok „Prowincjałek" Pascala nowym etapem literatury francuskiej, w którym wydobyto z języka francuskiego właściwości, w których stał się niedoścignionym: ciętość, subtelność rozróżnień i precyzję. Jednocześnie tłumacz mówi o mocnych uogólnieniach i ujmowaniu duszy algebraicznie (ze znakami zamiast cyfr), które miały być owocem lektury kartezjańskiej „Rozprawy o metodzie". Jak to wygląda naprawdę?

No jest kilka myśli, które są niewiarygodnie trafne, jest mnóstwo truizmów, jest trochę myśli jawnie nieprawdziwych i jest sporo prób ujęcia jakiegoś zjawiska jako czegoś powszechnego, podczas gdy jest ono jakąś oryginalną, jednostkową przywarą. Sam autor uprzedza w przedmowie, że nie należy brać wszystkich jego twierdzeń jako absolutnych i dotyczących każdego człowieka. On chciał tylko streścić naukę moralną zgodną z myślami wielu Ojców Kościoła i jest świadom, że są ludzie obdarzeni realnymi cnotami, które nie są zamaskowaną pychą czy innym emocjonalnym syfem. Toteż polecam. Rzućcie sobie wyzwanie i przebadajcie swoje umysły i dusze za pomocą narzędzi La Rochefoucalda. Może to będzie rutyna i nic się nie wydarzy, a może wasze rozumienie świata się pogłębi. I to nawet niekoniecznie bezpośrednio. Sam tłumacz, którego generacja wyrosła w znajomości „darwinowskiej walki o byt" i pesymizmu Schopenhauera, stwierdza, że każdy inteligentny chłopak dochodził do wielu tych myśli sam oraz że bywają one częściowo prawdziwe, ale że intuicyjnie wyczuwa, że są nad nimi, w innym wymiarze myślenia, prawdy pełniejsze. Myślę, że umysł „nawożony” tym tytułem ma większe szanse na uchwycenie tych prawd.

Normalnie nie bawię się w wątki biograficzne, ale tu zrobię wyjątek. Franciszek VI, książę de La Rochefoucald to postać raczej mało kojarzona, a szkoda, bo jego „Maksymy i rozważania moralne" bardzo inspirowały różnych filozofów, między innymi: Schopenhauera, Woltera, Ciorana, a zwłaszcza Nietzschego. Urodził się 1613 roku i już w wieku 16 lat sprawdził się na polu bitwy we...