Zaraz po rozpoczęciu „sypania” symbolicznej Mogiły za Pomnik Tadeusza Kościuszki w 1820 r. Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa ustanowił Komitet zarządzający jego budową, który po dokończeniu dzieła się nie rozwiązał, lecz stanął na straży tego Pomnika jako ciało obywatelskie, uznawane przez kolejne władze zaborcze i odnawiające się w każdym pokoleniu przez kooptację nowych członków. Nie przestał też działać po odrodzeniu państwa polskiego w 1918 r. i działa do dziś jako historyczny i prawny opiekun tej „narodowej pamiątki”, którą jest wzniesiony przez naród, zwany dzisiaj Kopcem Kościuszki, „symbol niepodległości Polski i solidarności narodów w imię dobra ludzkości”. Ma więc Komitet Kopca Kościuszki za sobą 200 lat nieprzerwanej opieki konserwatorskiej nad Kopcem, „by co wiosny zielenił się świeżą trawą”, i 200 lat pielęgnowania pamięci o wpisanym w świadomość świata, wciąż potrzebnym bohaterze.

W ciągu tych 200 z okładem lat przez Komitet pod zarządem 11 prezesów przeszło niewiele ponad 150 osób najofiarniej spełniających honor opiekunów Mogiły – Pomnika – Kopca Kościuszki, zawsze więc było to nieliczne grono reprezentujących elity społeczne osób, których osobiste losy odzwierciedlały los kolejnych pokoleń Polaków.

Niniejszy słownik, zredagowany w układzie chronologicznym, jest zarazem historią tego Pomnika, zapisaną w biogramach jego opiekunów.