„Niewielkie” studium zła

Brutalność, nienawiść i zło istnieją od zawsze i opisywane były niezliczoną ilość razy w literaturze, filmie czy sztuce. Czy można było coś jeszcze przedstawić tym temacie?. Owszem, autor w skrupulatny sposób dociera w głąb ludzkiej duszy. Odkrywa chyba to co kryje się na dnie serca każdego z nas, a postać karła jest jedynie pretekstem do rozważań nad ludzką naturą. Pomimo, że autor pokazuje najgorszą, bezwzględną stronę ludzkiej natury utwór niesamowicie wciąga czytelnika. Przede wszystkim, po przeczytaniu lektury pozostaje niepokój, który skłania do przemyśleń na temat własnego postępowania.

Powieść ma charakter pamiętnika tytułowego karła rezydującego na dworze swojego pana, księcia. Rzecz się dzieje we Włoszech, możliwe że w XV w. Tytułowy karzeł nie podaje swego imienia. Jest maskotką na dworze równie bezimiennego księcia i jego małżonki i prowadzi życie salonowego pieska. Nie wtrącając się przeważnie do niczego, obserwuje i rozmyśla nad tym, co widzi.

Trudno powiedzieć, do jakiego gatunku zaliczyć tę niewielką książeczkę. Chyba najlepiej pasowałoby do niej określenie „historyczny, psychologiczny thriller”. Książę, którego imienia autor nie wspomina, może być łatwy do zidentyfikowania przez historyka, gdyż na jego temat podano wiele faktów – wplątanie się w wojnę z sąsiadem, otrucie przeciwników politycznych podczas oficjalnej uczty, a zwłaszcza spotkanie z artystą określanym jako mistrz Bernardo, w którym łatwo odgadnąć Leonarda da Vinci. Również tło wydarzeń zostało opisane z drobiazgową dbałością o szczegóły.

Karzeł z książki Lagerkvista nie budzi współczucia. Został skonstruowany przez autora tak, by wywoływał w czytelnikach wstręt i złość, a nawet chęć, by go unicestwić. Trudno o nim powiedzieć, że to okrutne traktowanie uczyniło go takim, jaki jest, gdyż wcale nie jest traktowany szczególnie źle. Cieszy go wszystko, co nikczemne, ciemne i ukryte. Czasami potrafi w ludziach dostrzec to, czego oni sobie nie uświadamiają, bywa że rzuci trafną uwagę na nasz temat. Innym razem jest wręcz ślepy na tak oczywiste dla każdego rzeczy, nie dostrzega tych dobrych cech, miłość odczytuje tylko jako pożądanie, nie potrafi poprawnie odczytać czyjegoś wyrazu twarzy, nie rozumie ludzkiej potrzeby śmiechu, który dla niego jest odrażający. Karzeł dominuje, choć tak niewiele mówi o sobie. Dominuje, choć tak niewiele jest w stanie zdziałać. Dominuje, bo jest wszędzie, widzi wszystko i słyszy to, czego inni usłyszeć nie zdołają.

Osobowość karła jest jeszcze bardziej kaleka niż jego ciało. Można rzec, że wręcz urodził się zły, niezdolny do jakichkolwiek ludzkich uczuć poza pogardą i nienawiścią. Jest istotą zdegenerowaną do szpiku kości, przesyconą niezwykłym jadem, którym zatruwa całe swe otoczenie, gdyż nie może ścierpieć widoku czyjegoś szczęścia. Jednakże w całej powieści po jej zakończeniu nie postać karła okaże się okropna, lecz symbolika, którą ze sobą niesie. Otóż drodzy współczytelnicy, autor jasno daje do zrozumienia, że powieściowy karzeł jest symbolem zła tkwiącego w nas samych. Czy naprawdę każdy człowiek ma swojego karła? Cóż odpowiedź jest oczywista. Zgodnie z intencją autora w każdym z nas tkwi w mniejszym lub większym stopniu taka istota. Na zakończenie autor „serwuje” nam jeszcze bardziej przerażające przemyślenie. Powieściowy karzeł zostaje wtrącony do lochu i przykuty łańcuchami do ściany. Żyje jednak nadzieją, że pewnego dnia książę pośle po niego, bo przecież książę nie może obyć się bez swojego karła. Otóż tutaj autor pozostawia fundamentalne pytanie powieści – czy człowiek może istnieć bez własnego wewnętrznego zła? Na te pytanie każdy musi odpowiedzieć sam.

Podsumowując, kolejna świetna powieść szwedzkiego autora, skłaniająca ku głębszym rozważaniom. Paradoksalnie, króciutka powieść zawierająca obszerne kompendium zła tkwiącego w ludzkiej naturze. Godna polecenia wszelkim miłośnikom literatury.

„Niewielkie” studium zła

Brutalność, nienawiść i zło istnieją od zawsze i opisywane były niezliczoną ilość razy w literaturze, filmie czy sztuce. Czy można było coś jeszcze przedstawić tym temacie?. Owszem, autor w skrupulatny sposób dociera w głąb ludzkiej duszy. Odkrywa chyba to co kryje się na dnie serca każdego z nas, a postać karła jest jedynie pretekstem do...