Są ludzie, którzy twierdzą, że Powstanie było błędem. Zbędnym zrywem, który doprowadził do całkowitego zburzenia miasta i śmierci blisko dwustu tysięcy ludzi. Powstańcy widzą to inaczej. W ich opinii była to oddolna potrzeba ludności, wykończonej blisko pięcioletnią, skrajnie okrutną niemiecką okupacją. Uważają też, że nikt, kto tego nie doświadczył, nie ma prawa oceniać ich moralnej postawy.

W tym roku, 1 sierpnia, obchodziliśmy 75. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Był to niezwykły, bohaterski zryw. Pragnienie powstańców zawierało się w jednym słowie: wolność.

Bardzo dobrze się stało, że właśnie w tym roku wydawnictwo Znak Horyzont wydało książkę pod tytułem „Powstańcy. Ostatni świadkowie walczącej Warszawy”. Ukazała się ona w serii „Prawdziwe historie”, a jej autorką jest Magda Łucyan, młoda dziennikarka. Jak sama zaznacza we wstępie, „punktem wyjścia do powstania tej książki był cykl rozmów Powstańcy”.

Już na początku napiszę, że jest to fenomenalna książka. Publikację tę powinien przeczytać każdy interesujący się najnowszą historią Polski. To zapis dziewięciu niezwykłych rozmów z powstańcami warszawskimi. Autorka zwraca naszą uwagę na to, że „jesteśmy ostatnim pokoleniem mającym możliwość słuchania naocznych świadków i uczestników tamtych tragicznych dni”.

Jest to bardzo mocna, momentami wstrząsająca lektura. Powstańcy mówią, dlaczego w ogóle doszło do wybuchu walk. Żaden z nich nie ma wątpliwości co do słuszności samego Powstania. Warszawa pod niemieckim butem od pięciu lat znosiła upokorzenie, jakiego nie jesteśmy sobie w stanie wyobrazić. Za samo posiadanie białego i czerwonego materiału można było ponieść śmierć. Czy więc możemy sobie wyobrazić euforię powstańców i wszystkich mieszkańców, gdy 1 sierpnia 1944 roku, o godzinie „W”, zobaczyli na ulicach polskie flagi? Czy możemy sobie wyobrazić, z jaką dumą wciągali na ramię biało-czerwone opaski? Powstańcy warszawscy nie szli po śmierć – szli walczyć o wolną Polskę.

Na uwagę zwraca również wracający w każdej rozmowie motyw przedwojennego wychowania. Młodzież od dziecięcych lat – w szkole i w domu – nasiąkała patriotyzmem, dumą z życia w niepodległej Polsce. Patriotyzm, honor, poświęcenie – tymi wartościami żyli, tego byli uczeni. Nic dziwnego, że zdali egzamin podczas okupacji i ochoczo ruszyli do walki. Dla nich to było coś oczywistego.

Każda rozmowa wzrusza. Każda rozmowa przenosi nas w czasie do walczącej Warszawy – miasta szalejącej śmierci, ale też nadziei, poświęcenia, dumy.

Należy podkreślić także wielki kunszt autorki. Magda Łucyan umiejętnie wplotła w książkę wypowiedzi powstańców. Czytelnik ma możliwość poznać ich biografię i losy po zakończeniu Powstania.

Jednym słowem, „Powstańcy. Ostatni świadkowie walczącej Warszawy” to lektura ze wszech miar godna polecenia. Książka z olbrzymim ładunkiem emocjonalnym i sporą dawką wiedzy. Powstańcy warszawscy przelewali swoją krew dla nas. Dziś my poświęćmy im chociaż swój czas i poznajmy ich historię. Naprawdę warto.

Wojciech Sobański