W końcu i ja przeczytałam ,,Iliadę” – dzieło będące jednym z fundamentów kultury europejskiej. Od dzieciństwa uwielbiam mitologię grecką, wersję Jana Parandowskiego przeczytałam niezliczoną ilość razy i wiele razy gościłam u zafascynowanej Homerem rodziny Borejków. Trochę żałuję, że nie zabrałam się za ,,Iliadę” wcześniej, ale może dzięki temu bardziej ją doceniłam.

Oficjalnie akcja eposu obejmuje ostatnie dni wojny trojańskiej od sporu Achillesa i Agamemnona do śmierci Hektora, ale ze względu na niektóre wydarzenia, które teoretycznie powinny wydarzyć się wcześniej(np. pojedynek Menelaosa i Parysa), można powiedzieć, że jest to po prostu historia przebiegu wojny trojańskiej, która rozpoczęła się porwaniem Heleny, żony króla Sparty, przez księcia Troi Parysa. Po najpiękniejszą kobietę na świecie wyruszają wojska greckie na czele z Agamemnonem, bratem Menelaosa. Przepowiednia głosi, że wojna nie zostanie wygrana bez Achillesa, syna boginki Tetydy, co rodzi pewne komplikacje, gdyż Achilles i Agamemnon nie darzą się sympatią. Troi broni Hektor, brat Parysa, który jest oburzony postępowaniem brata, ale wie, że jeśli Grecy zdobędą Troję, jego ojczyzna przepadnie na zawsze. Zgodnie z duchem starożytności, całość obserwują bogowie, którzy często mieszają się w ludzkie sprawy i mają znaczny wpływ na przebieg wojny.

Według mnie nie ma tu jednego głównego bohatera. Każdy z herosów ma swoją historię i to od czytelnika zależy kogo polubi i komu będzie kibicować. Z pewnością też większość czytelników oceniać będzie postacie nie tylko przez pryzmat ,,Iliady”, ale i całej swojej mitologicznej wiedzy, co nie jest dziwne, zważywszy, że w eposie Homera nie pojawiają się wszystkie informacje o postaciach znane z późniejszych przekazów, np. nie ma tu nic o wieszczym darze Kasandry czy sposobie w jaki Tetyda zapewniła Achillesowi niezniszczalność. Każdy bohater ma swój unikalny charakter, nikt nie jest doskonały, każdy ma swoje wady i niechlubne czyny na sumieniu, ale też zalety i dokonania czyniące go herosem. Ja ulubieńców mam trzech – pierwszym jest zdecydowanie odważny i honorowy Hektor, który bez wahania staje do obrony ojczyzny, a jednocześnie wie, że będzie musiał poświęcić osobiste szczęście i cierpi z tego powodu. Nie bez znaczenia jest też to, że potrafił powiedzieć Parysowi, co o nim myśli. Drugi jest Odyseusz, sprytny, inteligentny, z poczuciem humoru, po prostu ktoś o kim dobrze się czyta i kogo może fajnie byłoby spotkać. Trzeci jest Menelaos – nie rozumiem, dlaczego wszyscy tak pomijają jego postać! Moim zdaniem, to jeden z najciekawszych herosów, zarówno biorąc pod uwagę wojnę trojańską, jak i jego późniejsze losy.* Jest odważny, zdeterminowany, pała żądzą zemsty, a jednocześnie cierpi z powodu utraty żony, szanuje swoich towarzyszy i docenia ich poświęcenie dla niego, czasem jest bezwzględny, ale w większości przypadków i tak na końcu postąpi słusznie. To niesprawiedliwe, że jego postać zazwyczaj jest pomijana na koszt Parysa, który jest bardzo denerwującym bohaterem. Pamiętam jak oglądałam film ,,Troja”(który bardzo mi się podobał, ale trochę psuły mi go sceny z Parysem) i nie znosiłam księcia Troi w wykonaniu Blooma. Po ,,Iliadzie” stwierdzam, że Orlando był tak naprawdę dobrze dobrany do swojej roli(chociaż i tak za nim nie przepadam) – Parys naprawdę był tchórzem, który korzystał z życia, gdy inni ginęli, nie miał w sobie żadnej odpowiedzialności ani poczucia obowiązku. W tym przypadku epos ma tą przewagę nad filmem, że w ,,Iliadzie” jest zaznaczone, że Parys nie jest pozytywną postacią. Ale przynajmniej można się czasem pośmiać z jego zachowania, np. gdy ucieka przed Menelaosem.


Drugim nielubianym przeze mnie bohaterem jest Agamemnon, chociaż on oczywiście jest ciekawą postacią jako dumny, bezwzględny król, niemniej jednak zdecydowanie nie radził sobie ze swoim libido przez co zaprzepaścił wiele wojennych szans. W ,,Iliadzie” czasami udaje mu się rehabilitować, natomiast wiedząc jak doszedł do władzy i co po wojnie zrobił Kasandrze nie można czuć do niego sympatii. Bardzo chciałam zobaczyć jak Homer przedstawił Helenę i stwierdzam, że mimo swojej płaczliwości i tego że była powodem wojny, królowa Sparty jest przedstawiona w całkiem pozytywnym świetle. Przede wszystkim jest uosobieniem pozycji kobiety w starożytnym świecie, mimo swojej urody i pochodzenia Helena nie może decydować o sobie, jedynie przygląda się sytuacji i ma nadzieję, że dane jej będzie zaznanie spokoju. I odnoszę wrażenie, że Helena z ,,Iliady” nie jest zakochana w Parysie, z opisów wynika, że była nim zauroczona, co szybko przeminęło i teraz jedynie go toleruje(co biorąc pod uwagę jego zachowanie, jest dużym osiągnięciem). Drugą ciekawą postacią kobiecą jest Andromacha, która wie, że po śmierci swojego męża straci nie tylko ukochanego człowieka, ale też opiekę i bezpieczeństwo jakie daje pozycja żony.

Chyba najpiękniejsze w tej historii jest to, że nie ma podziału na dobrą i złą stronę. I Grecy, i Trojanie mają swoje racje i po obu stronach znajdą się zarówno postacie szlachetne jak i nikczemne. Księga(nie wiem jak inaczej określać dzieło Homera) została napisana w brutalnych czasach i to widać, choćby w podejściu do zabijania czy niewolnictwa, co zawsze mnie irytuje w tego typu dziełach, ale można tu też zobaczyć refleksje nad bezsensownością wojny, co po części wynika z filozofii Greków – wszyscy są tylko zabawkami w rękach bogów, nie odpowiadają za to, co ich spotkało, więc dlaczego mają się nawzajem karać? Rozterki Achillesa to prawdziwy majstersztyk literacki. Homer pięknie pisze też o uczuciach, wiele fragmentów zwyczajnie chwyta za serce jak pożegnanie Hektora z Andromachą, Afrodyta broniąca Aresa czy(mój ulubiony moment) spotkanie Achillesa z duchem Patroklesa. ,,Iliada” działa na serce i na umysł – kompozycją, doskonałością wersów, kreowanym światem. Nawet można wybaczyć autorowi, że ma problemy z chronologią i matematyką(na początku twierdzi, że od wybuchu wojny minęło dziewięć lat, a pod koniec, że dwadzieścia. A bohaterów czas się nie ima).

,,Iliada” to pozycja obowiązkowa dla każdego miłośnika mitologii – po prostu trzeba zobaczyć od czego to wszystko się zaczęło. I nie zrażajcie się opinią tego dzieła jako wielkie, wybitne i wymagające ogromnego myślenia. Owszem, ,,Iliada” jest wielka i wybitna, ale jednocześnie czyta się ją jak najlepszą powieść przygodową i chwilami można zapomnieć, że jest pisana wierszem. Ogromnie żałuję, że Homer opisał tylko fragment wojny i losy Odyseusza. Chciałabym poczytać jego opisy śmierci Achillesa, zdobycia Troi, powrotu Heleny do męża czy dziejów Orestesa.

,, Nie ginie zatem człowiek idąc w ciemne kraje!
Jakiś jego cień lekki po śmierci zostaje.”


*Uwielbiam mit o Hermionie i jestem pod wrażeniem jak bardzo jej relacje z Menelaosem odpowiadały temu, co można zaobserwować dziś w każdej rodzinie. Dlatego też nie rozumiem, czemu żaden twórca nie wykorzystuje postaci Menelaosa – przecież jego losy świetnie odpowiadają temu przez co przechodzi większość ludzi – kryzys małżeński, trudne relacje z dzieckiem…

W końcu i ja przeczytałam ,,Iliadę” – dzieło będące jednym z fundamentów kultury europejskiej. Od dzieciństwa uwielbiam mitologię grecką, wersję Jana Parandowskiego przeczytałam niezliczoną ilość razy i wiele razy gościłam u zafascynowanej Homerem rodziny Borejków. Trochę żałuję, że nie zabrałam się za ,,Iliadę” wcześniej, ale może dzięki temu bardziej ją...