14 lipca 2017 zmarła na raka, w wieku 40-tu lat, Maryam Mirzakhani, pierwsza i jak dotąd jedyna, kobieta-laureatka Medalu Fieldsa, najbardziej prestiżowej na świecie nagrody dla matematyków (Nobel nie istnieje w tej nauce). Genialny umysł i badaczka powierzchni riemannowskich. Warto o niej wspomnieć szczególnie, że opiniowania książka z przyczyn obiektywnych tego nie robi.

"Upór i przekora. 52 kobiety, które odmieniły naukę i świat" Rachel Swaby, to próba oddania hołdu i utrwalenia pamięci o kobietach, które poświęciły swoje życie nauce.
Książka stanowi ciekawy wstęp do zapoznania się z faktycznym wkładem kobiet w postęp cywilizacji. Stanowi świetna przeciwwagę do niesprawiedliwego jednostronnego dyskursu o nauce, jako męskim zajęciu; wprowadza niezbędny element prawdy i sprawiedliwości dziejowej.

"Upór i przekora" to 52 krótkie biogramy o kobietach, które walcząc z przeciwnościami-od zniechęcenia ze strony rodzin, poprzez niezrozumienie nauczycieli, po nieprzychylność kolegów z pracy czy kierownictwo uczelni blokujące ich rozwój, uparcie dążyły do realizacji marzeń. Kilka zdań z dzieciństwa, młodości aż po krótki opis osiągnięć stanowią podstawę każdej historii. Książka Swaby, to opowieści o idealistkach oddanych pasji i pracujących nad odkryciem po 80 godzin na tydzień, o twardo stąpających po ziemi realistkach, które za cel postawiły sobie pomóc potrzebującym, o świetnych organizatorkach administracji uczelnianych i o naukowych towarzyszkach życiowych 'zwykłych' mężów.

To, co w książce najciekawsze, to szeroki przegląd różnych dróg do sukcesu. Szczególnie pasjonujące były opisy kobiet oddanych pracy przy ratowaniu życia. Pierwsza połowa książki to lekarki, biolożki, w szczególności genetyczki i specjalistki w biochemii. To zbyt często nieznane, choć z wielkimi zasługami, kobiety. Jest odkrywczyni leku na trąd, oddana pracy kardiolog, która wychowała setki lekarzy, są twórczynie paleoneurologii, genetyki rozwoju. Mamy Virginię Apgar i jej badania statystyczne nad noworodkami. Łączyły życie prywatne, pracę doświadczalną z budowaniem własnych podstaw teoretycznych. Często w cieniu i czasem, jako niewspomniane współautorki ważnych publikacji.

Poznajemy niezmordowane wojowniczki o równouprawnienia na każdym polu, w szczególności walczące o dostęp do nauki, kobiety pełne pasji, nieustępliwości i poświęcenia dla sprawy. Jacobi przykładowo dowiodła, że menstruacja to nie obiektywna przeszkoda w studiowania, a jedynie męskie alibi do dominacji na uczelniach. Wiele z nich było pionierkami na różnych polach aktywności intelektualnej. Pierwsze doktor chemii, pierwsze profesorki. Część z nich musiała znosić liczne upokorzenia. Odmawiano im awansu, zaniżano wynagrodzenia, jawnie okazywano niechęć wobec ich fascynacji nauką. Zbyt często odbierano kobiety skupione na nauce i pracy jako egoistki, a ich postawy nazywano fanaberiami. Ciężką pracą i ambicją wykuwały drogę do równouprawnienia na różnych polach wyższej edukacji.

Książka niestety posiada trochę niedoróbek, zbytnich uogólnień i mylących uproszczeń. To pozycja napisana przez dziennikarkę w sposób bardzo popularny, głównie na rynek amerykański (dominujące postaci pochodzą oczywiście z USA ). Pewne stwierdzenia o odkryciach abstrahują od całego procesu badawczego i wkładu wielu innych uczonych. Takich niedociągnięć, szczególnie w przypadku kobiet astronomek czy fizyczek, wyczytałem kilka. Ale przy ogólnej ocenie i snutej bardzo ciekawie historii, nieścisłości tracą na znaczeniu.

Problem w oddaniu obiektywnego wkładu kobiet do nauki istnieje. Powinny powstawać o tym publikacje, aż przestaną być potrzebne, a pewne fakty staną się oczywiste dla wszystkich. Niestety jeszcze długo będzie na nie zapotrzebowanie. Warto pamiętać o takich naukowcach jak matematyczka Maryam.

Gorąco polecam. To alternatywna historia nauki wobec głównego nurtu naznaczonego zbytnio testosteronem.

Postscriptum

Ponieważ książka zawiera notki o kobietach, które zmarły przed ukazaniem się publikacji, to nie pojawiły się chociażby informacje o profesor astrofizyki Verze Rubin (1928-2016), która dowiodła istnienie ciemnej materii. Inną ważną nieobecną postacią, o ogromnym wkładzie w zrozumienie świata, jest kosmolog Beatrice Tinsley (1941-1981), która w sumie ośmieszyła starszych kolegów, dowodząc błędów w skalowaniu odległości do galaktyk.

14 lipca 2017 zmarła na raka, w wieku 40-tu lat, Maryam Mirzakhani, pierwsza i jak dotąd jedyna, kobieta-laureatka Medalu Fieldsa, najbardziej prestiżowej na świecie nagrody dla matematyków (Nobel nie istnieje w tej nauce). Genialny umysł i badaczka powierzchni riemannowskich. Warto o niej wspomnieć szczególnie, że opiniowania książka z przyczyn obiektywnych tego nie robi....