„Kubuś fatalista i jego Pan” to tzw. powiastka filozoficzna. Wydana po raz pierwszy w 1796 roku od razu przykuła uwagę Goethego, Stendhala i Schillera. Do dzisiaj ma swoje wierne grono fanów, jest wystawiana na deskach teatrów, garściami czerpią z niej pisarze i reżyserzy filmowi. Znalazła się ona także na liście 100 najlepszych książek Norweskiego Klubu Książki.
Bohaterami książki są, jak wskazuje tytuł, Kubuś i jego Pan. Wiemy o nich tylko tyle, że kiedyś się spotkali i dokądś dążą, choć sami niekoniecznie wiedzą dokąd i po co.
Fabuła książki schodzi na dalszy plan, dając pierwszeństwo licznym opowieściom, snutym w podróży czy odpoczynku. Powiastka ma charakter otwarty, czyli daje szerokie pole do interpretacji. Diderot napisał swoją książkę w sposób niezwykle przewrotny. Częste dialogi bohaterów przerywane są licznymi wtrąceniami, z których dowiadujemy się nieco więcej na temat przeszłości Kubusia i Pana, obserwujemy ich dorastanie, miłostki, inicjację seksualną, poznajemy ich poglądy na życie. Z wszystkich tych opowieści wyciągnąć możemy kluczowy wniosek, że zdaniem bohaterów wszystko co nam się jeszcze w życiu przydarzy zostało już gdzieś zaplanowane i ustalone. Nie muszą się więc oni nigdzie spieszyć, mogą spokojnie snuć opowieści, przerywając w dowolnym momencie i nie martwiąc się, że czytelnik prawdy nigdy się nie dowie. Autor z premedytacją miesza przestrzenie czasowe i fizyczne, zrywa z ciągłością akcji, meandruje między tym, co uniwersalne, a tym, co banalne. Dzięki zastosowanej formie, do rozważań o przyczynach i skutkach, dorzucone zostają niezwykle cenne spostrzeżenia na tematy poddaństwa, kondycji człowieka w XVIII-wiecznej Francji, systemu klasowego czy istoty sztuki. Książka jest żywa, czytając ją mamy wrażenie, że zaraz możne nam coś uciec, dlatego brniemy w nią dalej i dalej, aż do często pozornie błahego końca lub jego braku. Diderot bawi się z nami, miesza dramat z powieścią przygodową, romans z filozofią, erotykę z teatrem, a wszystko to przeplata dużą dozą satyry. Co ważne, książka nie zestarzała się, czyta się ją nadal przyjemnie, choć wymaga sporej uwagi. I chociaż niektóre odwołania do kultury XVIII wieku mogą być niezrozumiałe, stanowią one jedynie tło.
„Kubusia fatalistę i jego Pana” warto przeczytać, bo to część dziedzictwa kulturowego. To nie kolejna z powieści, o której świat zapomni za miesiąc, to faktyczne dzieło, które przeżyło już kilkaset lat i nadal jest czytane. I choć nie jest łatwe, choć na pewno napisano rzeczy lepsze, choć może nie będziecie w stanie odnieść go do własnego życia, to warto je poznać, chociażby po to, aby wiedzieć jak wyglądały początki powieści współczesnej.

„Kubuś fatalista i jego Pan” to tzw. powiastka filozoficzna. Wydana po raz pierwszy w 1796 roku od razu przykuła uwagę Goethego, Stendhala i Schillera. Do dzisiaj ma swoje wierne grono fanów, jest wystawiana na deskach teatrów, garściami czerpią z niej pisarze i reżyserzy filmowi. Znalazła się ona także na liście 100 najlepszych książek Norweskiego Klubu Książki.
Bohaterami...