Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Już po lekturze "Kubusia Fatalisty i jego pana" zbierałem się do zapoznania się z resztą twórczości Diderot, jednak nigdy ten moment nie nadchodził. "Kubuś..." od razu po przeczytaniu stał się jedną z moich ulubionych książek, więc gdy ostatnio znalazłem u siebie na jednej półce stare wydanie "Zakonnicy" od razu wziąłem się do czytania. Od pierwszej strony było wiadomo, że "Zakonnica" i "Kubuś..." to dwie skrajnie różne książki. Pierwsza to zbeletryzowana historia Marguerite Delamarre, którą Francus posłużył się do skrytykowania kleru i różnych postaw społecznych typowych dla danego okresu, w którym żył. Druga za to, jest to powiastka filozoficzna, gdzie również występują liczne krytyki pewnych zachować w społeczeństwie, jednak w "Kubusiu..." Diderot stawia kilka pytań ze sfery metafizycznej. Do tego "Kubuś..." to jedna wielka gra literacka, świadome użycie absurdu, satyry i różnych form narracyjnych do stworzenia samoświadomego tekstu (tekstu, w którym postacie wiedzą, że są częścią dzieła). Jeśli chodzi o samą książkę. "Zakonnica" to powieść typowa dla okresu Oświecenie. Diderot bawi się z czytelnikiem sugerując, że on właściwie tylko jest pośrednikiem i przekazuje historię korespondencji pewnej siostry z markizem de Croismare. W tekście znajdujemy jednak tylko zapiski zakonnicy i jej tragicznego życia. Poznajemy jej historię jak została zmuszona do zostania duchowną, jak źle została potraktowana przez swoją rodzinę i jak ciężkie jest życie wykonując coś do czego nie czuje się powołania. Już sam wstęp nadaje ciężki ton całemu tekstowi, jednak najcięższe doświadczenia był dopiero przed siostrą Zuzanną. Pierwsza część książki to właściwie opis cierpień i złego traktowania głównej bohaterki w pierwszym klasztorze, do którego trafiła. Francuz przedstawia Czytelnikowi całą gamę okropieństw, których dopuszczały się siostry z klasztoru Zuzanny. Protagonistka była notorycznie upokarzana, prześladowana, kaleczona i traktowana w najgorszy możliwy sposób, w prost nieludzki. Po wielu komplikacjach udaje się przenieść biedną siostrę do innego klasztoru, w której Zuzanna czuje się już o wiele lepiej. Dosyć znaczącą różnicą jest zachowanie nowej przełożonej, która ewidentnie ma lesbijskie zapędy. Nie będę zdradzał reszty fabuły, lecz książka jest złożona właściwie z tych dwóch części, czyli z opisu doświadczeń z dwóch różnych klasztorów. Pierwsza część to typowa dla okresu Oświecenia krytyka kleru i duchowieństwa. Diderot, wojujący niewierzący, stara się ukazać Czytelnikowi zakłamanie i całkowicie niemoralne zachowanie ze strony tych, którzy powinni być przykładem słusznych zachowań. Pomimo tego, że krytyka w tej części jest dosyć mocna, nie jest ona tak zaskakująca i kontrowersyjna jak opis lesbijskich zapędów jednej z zakonnic, a dokładniej przełożonej w klasztorze. Książka wzbudziła wiele kontrowersji po publikacji i myślę, że pierwsza część mocno się do tego przyczyniła, jednak tak jak pisałem, krytyka kleru była dosyć typowa dla okresu Oświecenia, jednak homoseksualizm zdecydowanie pozostawał tematem tabu, a tym bardziej wiązanie tematu homoseksualizmu z duchowieństwem musiało wstrząsnąć ówczesną publiką. Książkę się czyta bardzo dobrze, właściwie jednym tchem, głównie z racji współczucia dla Siostry Zuzanny. W książce Diderot główna bohaterka to postać pełna cnót, chociaż również w pewnych aspektach niedoskonała. Jej szczere intencje sprawiają, że Czytelnik od razu zaczyna sympatyzować z Zuzanną i z przejęciem czyta się resztę książki, żeby poznać zakończenie losów prześladowanej siostry. Na pewno nie jest to książka na poziomie "Kubusia...", który jest prawdziwym arcydziełem, ale z racji tego jak wciągająca jest fabuła i jak Diderot już ponad 200 lat temu wypowiadał się na wiele problemów równie obecnych współcześnie, bardzo pozytywnie oceniam "Zakonnicę".