W oczach laika Europa późnej starożytności składała się z dwóch światów, przedzielonych rzymską limes. Pierwszy - cywilizowany, spowity siecią dróg, łączących zasilane akweduktami w bieżącą wodę miasta, których mieszkańcy spędzali swój czas w mniej lub bardziej wyszukany sposób, wszystko jednak uwieczniając na piśmie. Drugi - barbarzyński, którego rzeczywistość przykrywały mroki pierwotnej puszczy i praktycznie zupełnej niepiśmienności. Taki obraz sprzyja jednostronnemu pojmowaniu źródeł cywilizacji europejskiej wyłącznie w chrześcijaństwie i grecko-rzymskiej cywilizacji.

Lektura książki Karola Modzelewskiego pozwala zrewidować ten pogląd, przyznając tym samym naszym barbarzyńskim przodkom prawo udziału we wspólnym dziedzictwie kulturowym Starego Kontynentu. Autor skupia się głównie na ustrojowym i socjologicznym aspekcie funkcjonowania wczesnośredniowiecznych plemion. Mamy więc analizę archaicznych praw plemiennych na podstawie spisanych przez władców kodeksów, omówienie roli króla czy miejsca jednostki we wspólnocie rodowej i plemiennej. Nie ma natomiast typowej dla większości książek historycznych chronologicznej narracji - treść każdego rozdziału dotyczy konkretnego tematu i jest syntezą informacji na temat różnych ludów, żyjących w różnych wiekach tej niezwykle długiej epoki.

Książka ma pewne niedociągnięcia, do których zresztą przyznaje się sam autor - pomija plemiona celtyckie, a kwestie religijne ujmuje zaledwie powierzchownie. Często odsyła również do dzieł zagranicznych (głównie niemieckich) historyków, do których szary Kowalski nie ma dostępu z uwagi na barierę językową. Jak ktoś słusznie zauważył w innej recenzji, książka jest trudna w odbiorze, ale satysfakcjonująca. Myślę, że każdy pasjonat historii rozumie, jak przyjemna jest chwila, gdy jego prywatny wokabularz wzbogaca się o takie pojęcia jak mund, mundoald, wergeld, rachinburg, tungin czy malloberg, a kolejna biała plama w jego wiedzy zostaje usunięta niczym fragment puszczy podczas bifangu.

W oczach laika Europa późnej starożytności składała się z dwóch światów, przedzielonych rzymską limes. Pierwszy - cywilizowany, spowity siecią dróg, łączących zasilane akweduktami w bieżącą wodę miasta, których mieszkańcy spędzali swój czas w mniej lub bardziej wyszukany sposób, wszystko jednak uwieczniając na piśmie. Drugi - barbarzyński, którego rzeczywistość przykrywały...