„Ostatnia żona Tudora. Poskromienie królowej” to moje dopiero drugie spotkanie z prozą Philippy Gregory, ale za to równie udane jak poprzednie („Klątwa Tudorów”). Tym razem oczekiwania miałem już spore, bo dobrze wiedziałem, na co stać autorkę, której na pewno bliżej do wysokoartystycznej prozy historycznej w stylu Hilary Mantel niż historycznych romansideł i przygodówek.

Katarzyna Parr, szósta żona Henryka VIII, jest też jedną z najmniej znanych. Nic dziwnego, nie została przecież ścięta ani nawet odprawiona, nie wywołała też żadnego skandalu. Czyżby z tego powodu była postacią miej interesującą niż Katarzyna Aragońska czy Anna Boleyn? Z pewnością nie, a już na pewnie nie wtedy, gdy pisze o niej Philippa Gregory. Podobnie było zresztą w przypadku Margaret Pole, głównej bohaterki „Klątwy Tudorów”. Tam opiekunka Katarzyny Aragońskiej i Marii Tudor, dwórka zawsze pozostająca na drugim planie, okazała się bardzo silną, wyrazistą osobowością, a narracja prowadzona z jej punktu widzenia tylko zyskała na atrakcyjności i dramaturgii. Podobnie jest w przypadku tytułowej, ostatniej żony Tudora.

Już same podstawowe dane biograficzne okazują się intrygujące: Parr to pochodząca z Irlandii arystokratka, dwukrotnie zamężna przed poślubieniem starszego o prawie 20 lat Henryka. Zwolenniczka reformacji, pierwsza angielska królowa publikująca pod własnym nazwiskiem, regentka podczas wojny z Francją. Na pewno więc postać niebanalna, w pełni zasługująca na obsadzenie w roli narratorki opowiadającej o ostatnich latach panowania Henryka VIII.

Trzeba przyznać, że rubaszny król Hal nieraz wysuwa się w tej powieści na pierwszy plan, co nie może dziwić w przypadku akcji rozgrywającej się na królewskim dworze, bezwzględnie zdominowanym przez kaprysy i obsesje władcy. Postać Henryka VIII, która wyłania się z kart powieści, jest dość odpychająca. Henryk Philippy Gregory w niczym nie przypomina postaci granej w pamiętnym serialu „Tudorowie” przez Jonathana Rhys-Meyersa. Powieściowy Henryk jest za to znacznie bliższy prawdy historycznej. Lata uprawiania sportu i komponowania muzyki dawno już minęły. „Schyłkowy” Henryk to rozdęty obżartuch, patologiczny egocentryk, nieustannie tyranizujący otoczenie i szczujący jednych wielmożów przeciw drugim, przy którym nikt nie może mieć pewności, że nie trafi do lochów w Tower.

Nie jest to jednak wizerunek jednowymiarowy. Pomimo osobistej, jak można przypuszczać, niechęci autorki do tej postaci, nie przedstawia ona Henryka jedynie jako szalonego, sadystycznego tyrana. W wielu scenach ukazuje oddziaływanie jego charyzmy, polityczną zręczność, inteligencję i przenikliwość. Dokładnie te same cechy charakteryzują też Katarzynę Parr, której związek z nieobliczalnym Henrykiem można by porównać do stąpania po kruchym lodzie. Tym bardziej, że Katarzyna była osobą mocno zaangażowaną po stronie religijnych reform, wobec których Henryk bywał – jak niemal w każdej sprawie – skrajnie zmienny. Nic dziwnego, że lód nieraz się kruszył pod królową, a raz niemal całkowicie załamał...

Podoba mi się styl pisarski Philippy Gregory. Jej narracja jest nasycona szczegółami, chwilami dosadna, niewiele w niej dialogów, tempo zdarzeń jest dość wolne. Choć taka lektura wymaga nieco skupienia i uwagi, w zamian otrzymujemy wielowymiarowy, sugestywny obraz czasu i miejsca akcji oraz dokładny wgląd w emocje bohaterów. Jedynym minusem „Ostatniej żony Tudora” był dla mnie wątek romansowy, opisujący uczucie Katarzyny wobec Tomasza Seymoura, królewskiego dworzanina i jej przyszłego (czwartego) męża. Pragmatyczna i racjonalna Katarzyna w obecności przystojnego Seymoura nagle cierpi katusze, niemal omdlewając z tęsknoty i pożądania, a język tych opisów zdecydowanie odstaje od stylu całej powieści, przywodząc na myśl Harlequiny. Na szczęście Tomasz Seymour pojawia się na dworze rzadko, a na co dzień Katarzyna zajęta jest przede wszystkim świetnie opisaną walką o przetrwanie na dworze despoty. Warto przekonać się, jak tego dokonała.

Bogusław Karpowicz