Katarzyna Parr, szósta żona Henryka VIII, jest też jedną z najmniej znanych. Nic dziwnego, nie została przecież ścięta ani nawet odprawiona, nie wywołała też żadnego skandalu. Czyżby z tego powodu była postacią miej interesującą niż Katarzyna Aragońska czy Anna Boleyn? Z pewnością nie, a już na pewnie nie wtedy, gdy pisze o niej Philippa Gregory. Podobnie było zresztą w przypadku Margaret Pole, głównej bohaterki „Klątwy Tudorów”. Tam opiekunka Katarzyny Aragońskiej i Marii Tudor, dwórka zawsze pozostająca na drugim planie, okazała się bardzo silną, wyrazistą osobowością, a narracja prowadzona z jej punktu widzenia tylko zyskała na atrakcyjności i dramaturgii. Podobnie jest w przypadku tytułowej, ostatniej żony Tudora.

Już same podstawowe dane biograficzne okazują się intrygujące: Parr to pochodząca z Irlandii arystokratka, dwukrotnie zamężna przed poślubieniem starszego o prawie 20 lat Henryka. Zwolenniczka reformacji, pierwsza angielska królowa publikująca pod własnym nazwiskiem, regentka podczas wojny z Francją. Na pewno więc postać niebanalna, w pełni zasługująca na obsadzenie w roli narratorki opowiadającej o ostatnich latach panowania Henryka VIII.

Trzeba przyznać, że rubaszny król Hal nieraz wysuwa się w tej powieści na pierwszy plan, co nie może dziwić w przypadku akcji rozgrywającej się na królewskim dworze, bezwzględnie zdominowanym przez kaprysy i obsesje władcy. Postać Henryka VIII, która wyłania się z kart powieści, jest dość odpychająca. Henryk Philippy Gregory w niczym nie przypomina postaci granej w pamiętnym serialu „Tudorowie” przez Jonathana Rhys-Meyersa. Powieściowy Henryk jest za to znacznie bliższy prawdy historycznej. Lata uprawiania sportu i komponowania muzyki dawno już minęły. „Schyłkowy” Henryk to rozdęty obżartuch, patologiczny egocentryk, nieustannie tyranizujący otoczenie i szczujący jednych wielmożów przeciw drugim, przy którym nikt nie może mieć pewności, że nie trafi do lochów w Tower.

Nie jest to jednak wizerunek jednowymiarowy. Pomimo osobistej, jak można przypuszczać, niechęci autorki do tej postaci, nie przedstawia ona Henryka jedynie jako szalonego, sadystycznego tyrana. W wielu scenach ukazuje oddziaływanie jego charyzmy, polityczną zręczność, inteligencję i przenikliwość. Dokładnie te same cechy charakteryzują też Katarzynę Parr, której związek z nieobliczalnym Henrykiem można by porównać do stąpania po kruchym lodzie. Tym bardziej, że Katarzyna była osobą mocno zaangażowaną po stronie religijnych reform, wobec których Henryk bywał – jak niemal w każdej sprawie – skrajnie zmienny. Nic dziwnego, że lód nieraz się kruszył pod królową, a raz niemal całkowicie załamał...

Podoba mi się styl pisarski Philippy Gregory. Jej narracja jest nasycona szczegółami, chwilami dosadna, niewiele w niej dialogów, tempo zdarzeń jest dość wolne. Choć taka lektura wymaga nieco skupienia i uwagi, w zamian otrzymujemy wielowymiarowy, sugestywny obraz czasu i miejsca akcji oraz dokładny wgląd w emocje bohaterów. Jedynym minusem „Ostatniej żony Tudora” był dla mnie wątek romansowy, opisujący uczucie Katarzyny wobec Tomasza Seymoura, królewskiego dworzanina i jej przyszłego (czwartego) męża. Pragmatyczna i racjonalna Katarzyna w obecności przystojnego Seymoura nagle cierpi katusze, niemal omdlewając z tęsknoty i pożądania, a język tych opisów zdecydowanie odstaje od stylu całej powieści, przywodząc na myśl Harlequiny. Na szczęście Tomasz Seymour pojawia się na dworze rzadko, a na co dzień Katarzyna zajęta jest przede wszystkim świetnie opisaną walką o przetrwanie na dworze despoty. Warto przekonać się, jak tego dokonała.

Bogusław Karpowicz