W przypadku twórczości Kazuo Ishiguro ciężko jednoznacznie stwierdzić, co może zachęcić potencjalnego czytelnika do sięgnięcia po jego książki. Prestiżowa Nagroda Bookera? Adaptacje filmowe, gdzie zagrali m.in. Anthony Hopkins, Emma Thompson, Keira Knightley i Carey Mulligan? A może po prostu popularność i talent autora, którego powieści są różnorodne tematycznie i gatunkowo, że każdy czytelnik znajdzie dla siebie odpowiedni tytuł? Na te pytania każdy z nas odpowie sam, a ja tymczasem przejdę do części właściwej tego tekstu, czyli recenzji „Okruchów dnia”, najbardziej znanej pozycji w dorobku brytyjskiego pisarza pochodzenia japońskiego.

Fabuła tej książki jest pozornie prosta – mamy Stevensa, głównego bohatera, kamerdynera całkowicie oddanemu swojej pracy i dążącego do tego, aby w Darlington Hall, znanemu w całej Anglii domostwie, wszystko chodziło jak w zegarku. Pewnego dnia mężczyzna dostaje do swojego nowego pracodawcy, Amerykanina, polecenie wyjazdu na urlop. Stevens postanawia wykorzystać ten czas na zwiedzanie Wielkiej Brytanii, którą zna głównie z książek, jednocześnie korzystając z możliwości spotkania się z panną Keaton, byłą gospodynią Darlington Hall. List od tej kobiety i wycieczka samochodem po kraju powodują, że Stevens zaczyna wspominać swoje życie oraz słuszność decyzji, jakie podjął w przeszłości...

Dorris Lessing określiła „Okruchy dnia” jako powieść zabawną i jednocześnie najsmutniejszą, jaką czytała. Zgadzam się z nią po części, ponieważ powieść Ishiguro nie rozbawiła mnie, za to w wielu momentach bardzo zasmuciła. Szczególnie chodzi o postawę głównego bohatera, który wydaje się być człowiekiem pozbawionym uczuć i perfekcjonistą w każdym calu. Powieść jest napisana z perspektywy Stevensa, osoby zdystansowanej do świata oraz przyzwyczajonego do swojej sytuacji życiowej – zamknięcia w czterech ścianach Darlington Hall, aby wiernie i lojalnie służyć właścicielowi tego domu. Jednak pod maską idealnego i wymagającego kamerdynera kryje się osoba, która pragnie, jak wielu ludzi, miłości, wrażeń oraz uwagi ze strony innych, ale wszystkie swoje plany i nadzieje przekłada nad zawodowymi obowiązkami. W tej kwestii „Okruchy dnia” stają się książką fabularnie wielowarstwową, a zadaniem czytelnika jest odkrywanie po kolei każdej warstwy. Podobnie wyglądanie poznawanie osobowości Stevens, jego tajemnic oraz wspomnień. Kazuo Ishiguro przedstawia sylwetkę człowieka, który kilkoma decyzjami zmarnował szanse na szczęście, a zadowalał się tym, co miał, czyli pracą i pochwałami od pracodawcy. Niesamowite staje się też to, jak bezradny wydaje się człowiek, kiedy znajduje się w nowym otoczeniu, z dala od miejsca, gdzie przeżył wiele lat. Na przykładzie Stevensa i jego wycieczki po Wielkiej Brytanii widać jak na dłoni inną, ważną rzecz: świat się zmienił, a kamerdyner Darlington Hall pozostał taki sam, z mentalnością człowieka żyjącego w latach 30. i 40. XX wieku.

Dla wielu czytelników najbardziej wzruszającą sceną „Okruchów dnia” jest ostatnia rozmowa głównego bohatera z panną Keaton, kiedy każde z nich wyznaje swoje głęboko skrywane uczucia. W mojej opinii najbardziej poruszającym momentem powieści staje się scena, kiedy Stevens zostawia umierającego ojca, aby móc bez przeszkód obsługiwać gości zaproszonych do Darlington Hall. Ten epizod w „Okruchach dnia” pokazuje prawdę o bohaterze – brak umiejętności okazywania uczuć i ucieczka w sytuacje, które nie dotyczą bezpośrednio jego samego. Sam Stevens w swoim monologu wielokrotnie daje do zrozumienia czytelnikowi (nie bezpośrednio), że wielu decyzji żałuje, ale niczego nie zmieni, skoro już się to wszystko wydarzyło.

„Okruchy dnia” poruszają i nie pozwalają o sobie zapomnieć. Kazuo Ishiguro umiejętnie nakreślił postać człowieka, który – pisząc brutalnie – zmarnował życie na pogoni za czymś, czego nie da się jednoznacznie określić: honoru oraz godności kamerdynera. Jednak trzeba przyznać autorowi, że Stevens wzbudza sympatię, mimo mojego braku zrozumienia co do niektórych jego zachowań. I w tym tkwi siła tej powieści.

Anna Wolak