Recenzja pierwotnie zamieszczona na portalu szortal.com

O czym ta książka? O wielu i niewielu sprawach. Krótko mówiąc o życiu. I tu można by recenzję zakończyć, ale mówią mi, że za krótka. Niech będzie. Dłużej mówiąc, o życiu Mevluta, tureckiego wieśniaka, sprzedawcy, który niemal całe życie mieszka w Stambule i pod jego koniec dość niechętnie staje się mieszczaninem. W całej tej historii, obiektywnie rzecz biorąc, nieszczególnie ekscytującej, a raczej dość monotonnej, można odnaleźć kilka płaszczyzn. Pierwsza to sam Mevlut. Przez całą powieść zaglądamy mu w organizm, zgłębiamy psychikę, poznajemy emocjonalność, obserwujemy przemiany. Znajdujemy prostodusznego naiwniaka, patrzącego na świat z pokorą i optymizmem, którym zawstydziłby wolterowskiego Kandyda. Jest w nim też pewien charakter reprezentowany przez mieszaninę konsekwencji i uporu oraz kilka zasad typowych dla człowieka poczciwego. Szczęśliwie, można w nim też odnaleźć odrobinę instynktu samozachowawczego, pozwalającego od czasu do czasu ominąć te zasady i przeżyć. Bo inaczej nie za bardzo byłoby o kim opowiadać. Nie dziwi więc, że tak skonstruowanego osobnika świat zewnętrzny, od rodziny poczynając a na państwie tureckim kończąc, robi w balona na każdym kroku. Czasem aż przykro patrzeć. Kolejną, wyróżniającą się płaszczyzną jest Mevlut, jego rodzina, znajomi i przyjaciele, czyli pierwszy krąg robiących naszego bohatera w balona. Czytelnik poznaje codzienność tureckiego społeczeństwa w dobie przemian ostatniego półwiecza. Od norm kulturowych regulujących sprawy tak osobiste, jak wybór partnera życiowego, po sposoby prowadzenia biznesu czy reguły gry politycznej. Odnajdujemy tu rzeczywistość znacznie bliższą realiom amerykańskiego dzikiego zachodu, niż współczesnym rozwiniętym społeczeństwom. Turcja ostatnich pięćdziesięciu lat sprzyjała silnym, bogatym, bezczelnym i cwanym bezkręgowcom. Dość marne środowisko dla człowieka poczciwego. I tym sposobem przemieszczamy się na trzecią płaszczyznę ukazującą ścieżkę rozwoju Stambułu i całej Turcji z jej regularnymi puczami wojskowymi i waśniami etnicznymi czy religijnymi, rozwoju pełnego problemów społecznych, rozwoju niesprawiedliwego, po trupach dosłownie i w przenośni. Czwartym aspektem, jaki potrafię odnaleźć, takim trochę w bok, albo ponad, wynikającym z opowiedzianej historii, jest odautorska pochwała takiej właśnie mevlutowatości. Redukcjonizm upatrujący sensu życia w szczęściu wynikającym z prostoty, skromności i wierności sobie, nie zaś z zachłanności, potęgi i bogactwa. Nawet jeśli na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że to zły wybór. Nadmierne ambicje, pożądliwość dóbr doczesnych, od kobiet poczynając a na bogactwie i władzy kończąc, czy bezmyślne podążanie za ideami do niczego, w kontekście szczęścia, człowiekowi nie są potrzebne, a często wręcz szkodliwe. Mądrość, czy może raczej koncepcja, wszak wciąż trwają spory co do słuszności, niezbyt odkrywcza, tyle że obszernie rozpisana na przykładach.

Konstrukcja powieści unika udziwnień formalnych, styl prosty, bezpretensjonalny, pełnię osiąga dzięki zarówno bezpośredniości jak i subtelnościom. Wszystko toczy się niespiesznie, kolejne wydarzenia przedstawiane są wyczerpująco, z kilku często perspektyw. Postaci żywe, prawdziwe, zwracają uwagę naturalnością. Spokojna i monotonna narracja w zadziwiający sposób nie nuży, jednostajność opisów bardziej kojarzy się z interesującą harmonią niż z nudą. Cała ta prozaiczność i pospolitość podana jest przez autora w na tyle zgrabny sposób, że wsiąkamy w opowieść, a kolejne strony przepływają same dziesiątkami.

Edytorsko pozycja prezentuje się bardzo dobrze z pewnym minusem. Rzecz jest solidna, nienaganna pod względem estetyki. Książka prezentuje się okazale. I to jest ten minus. Tom liczy jedynie siedemset stron, a w irytujący sposób zajmuje na półce tyle miejsca, co wydawnictwa tysiąc stronicowe. Z przykrością stwierdzam, że to, niestety, coraz powszechniejsza przypadłość. Książki wydawane przed laty były o jedną trzecią (A bywa, że więcej. Mam dwa wydania Miasta pod skałą Huberatha, szerokość grzbietu starszego to 3,7 cm a nowszego 6,7, też robota WL) szczuplejsze od dzisiejszych wznowień. Że szeroki grzbiet lepiej się prezentuje na półce w Empiku? Że czytelnik poprawia sobie samoocenę, bo przeczytał 'cegłę', a nie cienką książeczkę? Że byle jaki, nadmuchany, papier jet tańszy? Nie wiem, ale ja traktuję takie postępowanie jako lekceważenie i jawny brak szacunku dla czytelnika. Osobiście, szczerze mówiąc, mnie to wk..., bardzo mocno irytuje. Oddychaj.

No i zakończenie/podsumowanie. Trzeba znów napisać to samo, co wcześniej, tyle że krócej i powiedzieć tak lub nie. Dla tych, którzy uważają, że przeczytanie całej recenzji zabiera zbyt wiele czasu. Nie dziwię się specjalnie, bo sam czasem tak robię. Bo na co znać całą recenzję? Wystarczy wiedzieć czy przeczytać. Jeśli się zdecyduję, to sam ocenię, a jeśli nie, to tym bardziej mi to niepotrzebne. Logiczne. Ale nie tym razem.

Recenzja pierwotnie zamieszczona na portalu szortal.com

O czym ta książka? O wielu i niewielu sprawach. Krótko mówiąc o życiu. I tu można by recenzję zakończyć, ale mówią mi, że za krótka. Niech będzie. Dłużej mówiąc, o życiu Mevluta, tureckiego wieśniaka, sprzedawcy, który niemal całe życie mieszka w Stambule i pod jego koniec dość niechętnie staje się mieszczaninem. W...