Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841),znany szerszej publiczności czytelniczej jako autor „Powrotu posła” (1791 r.) i „Śpiewów historycznych” (cztery – coraz obszerniejsze – edycje za życia pisarza, pierwsza w 1809 r.),został sportretowany w „Kordianie” (1834) – o czym też wie uczeń szkoły średniej – jako Prezes, przeciwnik urzeczywistnienia spisku na życie cara. Czy rzeczywiście ten jeden z najaktywniejszych polityków Sejmu Wielkiego (1788-1792),uczestnik insurekcji kościuszkowskiej (1794 r.) i więzień twierdzy Pietropawłowskiej (1794-1796) przeobraził się w okresie Królestwa Polskiego (1815-1830) w kogoś w rodzaju Poncjusza Piłata, umywającego ręce od odpowiedzialności za czyn, do którego być może jako piewca wyidealizowanej wizji przeszłości Rzeczpospolitej się przyczynił, czy też ten kompromitujący dość portret to tylko licentia poetica Juliusza Słowackiego? Niestety, z biografii autorstwa Gabrieli Pauszer-Klonowskiej się tego nie dowiemy. Swoją opowieść zasadniczo kończy ona na powrocie Niemcewicza ze Stanów Zjednoczonych do Warszawy na wieść o powstaniu Księstwa Warszawskiego (w 1807 r.). Dalsze lata (dziesięciolecia) jego życia, kluczowe dla prześledzenia jego ewentualnej przemiany, odnotowuje jedynie w telegraficznym skrócie w epilogu. Wspomina w nim co prawda scenę z dramatu Słowackiego, ale odbiera jej całą drapieżność, tłumacząc postawę Prezesa-Niemcewicza niechęcią doświadczonego człowieka do szafowania krwią młodych patriotów i obawą przed utratą tych resztek atrybutów niepodległości, jakimi cieszyło się Królestwo pod berłem Aleksandra I. Oczywiście, to nie dyskwalifikuje biografii jej autorstwa, wiele z niej bowiem można się dowiedzieć. Uświadomiła mi ona na przykład, że to, iż konfederacja targowicka nie zabliźniła się błoną podłości, zawdzięczamy właśnie autorowi „Biblii targowickiej” (1792 r.),„Obrony wojska moskiewskiego…” (1792-1793),„Głupiady” i „Lamentacji, to jest narzekań Szczęsnowych” (1793). Natchnęła mnie nawet myślą, że „Biblia targowicka” i „Lamentacje...” winny trafić we fragmentach do szkolnych wypisów.

Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841),znany szerszej publiczności czytelniczej jako autor „Powrotu posła” (1791 r.) i „Śpiewów historycznych” (cztery – coraz obszerniejsze – edycje za życia pisarza, pierwsza w 1809 r.),został sportretowany w „Kordianie” (1834) – o czym też wie uczeń szkoły średniej – jako Prezes, przeciwnik urzeczywistnienia spisku na życie cara. Czy...