„Made in Japan” należy to tego typu publikacji które tyczą się spraw bieżących i szybko tracą na aktualności, których kontekst jest ulotny, po które można sięgnąć po latach jako świadectwo bytności pewnych myśli, idei, niepokojów, i taktować jako zapis danego czasu – nie zmienia to jednak faktu, że nadaje się to bardziej do gazety niż do umieszczania między okładkami i przyporządkowywania numeru ISBN; pod kątem historycznym może być to pewnie ciekawa lektura, zwłaszcza kiedy ktoś z takim nastawieniem czyta to po dłuższym okresie czasu, ale dla zwyczajnego czytelnika nie będzie to już atrakcyjne. A więc jak z pieczywem – dobre póki świeże.

Kreśląc obraz współczesnej Japonii, Rafał Tomański za kamień milowy obiera sobie potężne trzęsienie ziemi z 2011, które wywołało ogromną fale tsunami i uszkodziło elektrownię atomową w prefekturze Fukushima. Trzęsienie ziemi przesunęło wyspę Honsiu o 2,4 metra (!) – autor nie wspomina o tym ani słowem, a jest to informacja porażająca, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, iż jest to siódma pod względem powierzchni wyspa świata (dla porównania: Wielka Brytania jest dopiero dziewiąta!). Wstrząs obniżył płyty tektoniczne o 18 metrów, przesunął oś Ziemi o około 10 cm i jak twierdzi NASA: skrócił dzień o 1,6 mikrosekundy. Podobno miało to wpływ na rozbieżność map GPS ze stanem faktycznym i spowodowało konieczność aktualizacji danych (w końcu to prawie dwa i pół metra!). Kiedy zestawi się ze sobą te wszystkie liczby – łatwiej przyjdzie zrozumieć z jak ogromnym kataklizmem zetknęli się mieszkańcy archipelagu.

Treścią książki są obserwacje gospodarcze, socjologiczne i cybernetyka. Tematyka jest ciekawa, ale w tekście gnieździ się masa błędów językowych, które co prawda nie utrudniają zrozumienia tego co autor chce nam przekazać, ale nie dodają też tekstowi powagi. Korekta niby była robiona, bo nazwisko korektora w stosownym miejscu widnieje... ale jakby jej nie było.
Autor często się powtarza, często padają te same informacje bądź zwroty. Książka sprawia wrażenie tworzonej w pośpiechu, tak jakby autor nie miał czasu przeczytać tego co napisał po raz drugi i usunąć niefortunne sformułowania. Ocena kondycji japońskiego społeczeństwa wydaje się właściwa, a sam tekst nie jest zły, wymaga po prostu oznaczenia błędów i redakcji. Dostaliśmy skleconą na szybko wersję beta.

Niekiedy autor zbacza zanadto z tematu – raz rozważania informatyczno-techniczne wypadają ciekawiej, raz mniej – ale kiedy pisze cały rozdział o grach internetowych typu mulitplayer, aby na końcu napisać po prostu że Japończyków one nie interesują... krew człowieka zalewa. To jak napisać w książce o Eskimosach rozdzialik o kiszonych ogórkach i sztuce robienia przetworów, by na samym końcu zaznaczyć że Eskimosi za nimi nie przepadają i ich nie robią. Jedyne co tłumaczy autora to fakt że potem jest rozdział o tym w co XXI-wieczni Japończycy faktycznie grają (i że nie na komputerach, a na konsolach oraz urządzeniach przenośnych). Ale to i tak złe rozłożenie proporcji. Warto też zastanowić się czy tekst nie powinien zostać inaczej poszatkowany, może np. te dwa rozdzialiki warto by scalić?
Merytorycznie wszystko się trzyma kupy, ale książka jako całość to publikacja nieco chaotyczna i nieprzemyślana. Dziwi że to poszło w takiej formie to do drukarni.

Rozdział „Życie na styku płyt tektonicznych” został przeniesiony z debiutu książkowego autora pt. „Tatami kontra krzesła” – gdzie służy za zakończenie (rozdział ósmy). Został przeredagowany, ale zwroty, sformułowania, ich kolejność – są takie same. Biorąc pod uwagę że to tekst króciutki, osobiście pokusiłbym się o napisanie go od nowa, choćby w ramach ćwiczenia warsztatu. To że doświadczamy takiego recyklingu, w przypadku tak niewielkiej partii tekstu, dobitnie zaświadcza że autor trochę poszedł na łatwiznę, że powinien bardziej się przyłożyć, rodzi wręcz spekulacje czy nie brak mu czasu... pal licho że książka szybo pójdzie w niepamięć, bo jest pozycją która ma termin przydatności do zaaplikowania nie większy jak pięć lat od daty publikacji – rzemieślnicza rzetelność zobowiązuje! W końcu to druga książka, panu Tomańskiemu powinno zależeć na zjednaniu sobie odbiorcy.

Należy skreślić kilka słów o szacie graficznej – wydanie I (i pewnie ostatnie) z 2013 przeładowane jest obrazami i grafikami z których duża część jest zbędna bądź dobrana źle, które można by sobie darować. Cukierkowe motywy kwiatów rozpoczynające każdy rozdział, sylwetki góry Fuji, bram torii czy wschodzącego słońca, nie współgrają z treścią książki... nadają się raczej do folderu biura podróży czy menu restauracji serwującej sushi.
W zasadzie gdyby zrezygnowano z kredowego papieru, motywów graficznych i 50% ilustracji – wyszłoby to książce tylko na dobre (choć jeszcze bardziej uszczupliłoby i tak skromne rozmiary).

Nie jest to może idealny przykład literatury analitycznej, przemyślanej, sensownie rozplanowanej, ale nieprawdziwych informacji tam nie ma, i może to warto zapisać tej cieniutkiej książeczce na plus. (Choć roślinożerne legwany z Galpagos pomyliły się autorowi z krwiożerczymi waranami z Komodo!).

grudzień 2014


PS
Problemy jakie męczą Japonię związane są przede wszystkim z dzikim kapitalizmem, który owszem, zapewnia rozwój techniki i pewne usprawnienia, ale kosztem ładu społecznego oraz więzi międzyludzkich. Wymusza ciągły pęd który tworzy ogromne rzesze skazanych na niewolniczą pracę, wegetację, wyzysk i przegraną, oraz zakochanych w sobie konsumentów. Podobnie jak swoje przeciwieństwo – gospodarka odgórnie planowana, nie działa dobrze. Autor co chwila sugeruje jak pobudzić gospodarkę, jak napędzić konsumpcje i zdobyć nowe rynki zbytu... tymczasem czy nie lepsze byłoby zwolnienie tempa i reaktywacja więzi ogólnoludzkich, tworzenie sytuacji w której każdy ma konstruktywny wkład w życie swoje, swojej rodziny i społeczeństwa? Proponowane rozwiązania to tylko długotrwała prowizorka; sytuacja gospodarcza zawsze jest tymczasowa, okresy prosperity i kryzysy zachodzą naprzemiennie, to „naturalny” cykl. Nie ma co marzyć o utopii, ale może trzeba by do tego wszystkiego w końcu podejść z umiarem?

„Made in Japan” należy to tego typu publikacji które tyczą się spraw bieżących i szybko tracą na aktualności, których kontekst jest ulotny, po które można sięgnąć po latach jako świadectwo bytności pewnych myśli, idei, niepokojów, i taktować jako zapis danego czasu – nie zmienia to jednak faktu, że nadaje się to bardziej do gazety niż do umieszczania między okładkami i...