Prawdopodobnie każdy, kto śmie nazywać siebie fanem literatury, potrafi wymienić choć jeden tytuł, na który czeka z niecierpliwością. Jednych pozycji wypatrują nieliczni, a innych setki, tysiące, lub dziesiątki tysięcy zgłodniałych czytelników. Ale czy może być coś bardziej wyczekiwanego, niż ostatnia część serii, którą uwielbiają nieprzebrane rzesze fanów? Czasami oczekiwanie potrafi wyzwalać złe emocje, jak gniew na piszącego w ślimaczym tempie autora, czy irytację zwlekaniem z wypuszczeniem książki przez wydawcę. Ale oczekiwanie przede wszystkim zaostrza apetyt, pobudza fantazję i podnosi poziom zadowolenia, gdy w końcu upragniony tytuł wpadnie w drżące z podniecenia ręce. Tym bardziej, gdy jest to blisko 900-stronicowe tomiszcze, opatrzone wdzięcznym, cieszącym oko tytułem - "Pan Lodowego Ogrodu, tom 4".

Nie bez powodu wspomniałem o złych emocjach, wynikających z oczekiwania. W ostatnich miesiącach spotkałem się kilkukrotnie z głosami, jakoby Grzędowicz na złość fanom pisał PLO4 tak długo, a Fabryka Słów z premedytacją postanowiła wydać ten tytuł dopiero na początku grudnia. Zawsze myślałem, że potrafię zrozumieć wiele, ale tego, jak można mieć pretensje do autora o tempo pisania, po prostu nie jestem w stanie ogarnąć. Poświęcony czas, a co za tym idzie staranność wykonania pracy, przekłada się przecież na jakość. A chyba na tym zależy nam najbardziej, prawda? W tej kwestii, bez wątpienia, nie można ostatniemu tomowi sztandarowej serii Grzędowicza niczego zarzucić - autor naprawdę się postarał, świetną robotę wykonał także wydawca, co widać na każdym kroku. Przejdźmy więc do konkretów.

Pierwszym, co rzuca się w oczy, biorąc do ręki czwarty tom „Pana Lodowego Ogrodu”, jest imponująca objętość książki, którą bije o głowę wszystkie z poprzednich trzech tomów. Na blisko 900 stronach Grzędowicz kontynuuję historię Gwiezdnego Wędrowca - ziemskiego komandosa Vuko Drakkainena i jego "lodowych ninja" - Nocnych Wędrowców z Klanu Ognia i Lodowego Ogrodu. Autor konsekwentnie rozwija opowieść, stopniowo plącze i komplikuje jeszcze bardziej losy bohaterów, tworzy nowe wątki i buduje akcję aż do finałowego rozwiązania. Jakiego? Pozwolę sobie pominąć szczegóły fabuły, żeby nikomu nie zepsuć przyjemności z lektury. Powiem tylko, że w czwartym tomie PLO ciągle coś się dzieje, jedno ważne wydarzenie depcze po piętach drugiemu, a akcja zwalnia tylko na krótkie chwile, by za moment znów ruszyć z miejsca z pełną mocą. Przez kilkaset stron napięcie wciąż rośnie, Lodowy Ogród niemal dosłownie chwieje się w posadach, zagrożenie czai się z każdej strony, a w końcu wszystko spada na głowę Vuko, by ostatecznie zakończyć sprawę raz na zawsze.

Od premiery trzeciego tomu minęły 3 lata, lecz czytając ostatnią część właściwie nie sposób zauważyć upływu lat. Styl Grzędowicza pozostaje niezmienny, wciąż tak samo przejrzysty i przystępny, miejscami wręcz minimalistyczny, przez co łatwy w odbiorze, a niekiedy odpowiednio kolorowy i górnolotny. Autor dostarcza tym samym wrażeń zarówno tym, którym zależy wyłącznie na dobrej akcji, jak i tym, którzy czerpią satysfakcję z samego faktu czytania dobrej, mistrzowsko napisanej prozy. W czwartym tomie nie zabrakło szczypty typowego dla autora poczucia humoru, ale są też momenty, które łapią za gardło swą dosadnością i okrucieństwem, napawając czytelnika trwogą i zdumieniem. Czas, jaki autor poświęcił na napisanie tego dzieła, z pewnością nie może zostać uznany za źle spożytkowany.

Najważniejsze pytanie, jakie stawiają sobie fani, od kiedy zakończyli lekturę tomu trzeciego, i które dręczyć ich będzie przez kilkaset stron tomu czwartego, dotyczy tego jak Jarosław Grzędowicz poradził sobie z ostatecznym rozwiązaniem całej historii. Czy będzie to wiarygodne i zadowalające? To bardzo trudne pytanie. Trudne z tego powodu, iż każdy musi odpowiedzieć na nie sam, zgodnie z własnym sumieniem i oczekiwaniami. Mnie finał historii zadowolił, chociaż sama końcówka sprawia wrażenie spłyconej, potraktowanej odrobinę po macoszemu. Ale może to dlatego, że po prostu chciałbym jeszcze, i trudno jest pogodzić się z faktem, że to już koniec serii? Zakończenie jest takie, jakiego można oczekiwać, logiczne, a jednocześnie fascynująco nieprawdopodobne. Piorunujące, zatrważające, a jednak w dużym stopniu satysfakcjonujące, budzące jeszcze większy respekt dla samego autora, który podołał niezwykle trudnemu zadaniu.

Jak napomknąłem wcześniej, kawał dobrej roboty wykonał także wydawca, czyli Fabryka Słów. Redakcja i korekta stoją na słusznym, wysokim poziomie, podobnie jak opracowanie techniczne samej książki. Tom czwarty PLO wychodzi jednocześnie w dwóch wersjach – miękkookładkowej i zintegrowanej - z myślą o fanach, posiadających na swych półkach różne wydania poprzednich tomów. Jak poprzednio, tekst opatrzono ilustracjami Dominika Brońka, a przygotowaniem okładki zajął się Piotr Cieśliński i obaj wykonali swoje zadania z właściwą skrupulatnością i poświęceniem. Na końcu książki znajdziemy też coś, czego mnie brakowało w poprzednich tomach – krótki słowniczek używanych w tekście zwrotów i słów języków Midgaardu: Amitrajskiego, Kireneńskiego i Kebiryjskiego. Niby nic, a jednak cieszy.

Pan Lodowego Ogrodu już właściwie wszedł do kanonu polskiej fantastyki, a teraz, jako skończona seria, bez wątpienia zagości w nim na dobre. Autorowi należy się ogromne uznanie za stworzenie tak ciekawego, przykuwającego uwagę niezliczonych fanów dzieła, w którym pozornie dostrzec można pewne utarte schematy, a jednak wydaje się niezwykle świeże i niepowtarzalne, jak żadne inne. To doskonała lektura dla każdego fana literatury fantasy, spragnionego nowych wrażeń w gatunku, który niektórym wydawać się może już lekko przesyconym. Jak widać, wystarczy jeden dobry pomysł i porządny pisarski warsztat, by stworzyć dzieło epokowe – bo nie boję się nazwać tym mianem cyklu Pan Lodowego Ogrodu i każdego jego tomu z osobna. Warto zaznaczyć, że wszystkie trzymają podobny poziom, co jest nieczęstym zjawiskiem wśród książek tworzących jedną serię. Grzędowiczowi się udało i chwała mu za to. Chwała jemu, Lodowemu Ogrodowi i Panu jego!

Paweł Kukliński