Żyjemy w społeczeństwie roszczeniowym. Wszystko się nam należy. Pensja? Zbyt niska, chcę podwyżkę. Mieszkanie? Zbyt małe, nie chcę się dłużej cisnąć na siedemdziesięciu metrach. Jedzenie? Niedobre, kupmy kawior i szampana (oczywiście po promocji, po co wydawać skoro można zaoszczędzić). Kolejka u lekarza? Za długa, ile można czekać na wizytę u specjalisty? A to przecież tylko problemy z jednego dnia.

Uwielbiamy narzekać i wymagać, ale niekoniecznie pracować i cieszyć się z tego, co mamy. Przecież tak jest łatwiej, nie wymaga to żadnego zaangażowania. W ten sposób tłumaczymy sobie otaczający nas świat i wskazujemy, że problem leży poza nami. Tak jest wygodniej. Tym samym zarażamy taką postawą kolejne pokolenia, co prowadzi do coraz większej degrengolady. Nie rozumiem takiego zachowania i się z nim nie zgadzam. Podobnie jak główna bohaterka „Ostatniego stadium” – pięćdziesięcioletnia Elin.

Elin jest lekarzem. Po ponad roku zdradzania męża z byłym chłopakiem ich romans ujrzał światło dzienne. Z jednej strony osiągnęła ten punkt w życiu człowieka, w którym jest już bliżej końca niż początku, a z drugiej nadszedł moment na ostatnie szaleństwo. Później już będzie tylko starość i wspólne oglądanie telewizji, kupowanie leków w aptece i chodzenie na długie spacery po lesie. Jednakże teraz mieszka tam, gdzie pracuje (czyli w przychodni) i prowadzi dialog z Tore – naturalnych rozmiarów modelem ludzkiego szkieletu, który stoi między umywalką a drzwiami. Z Elin jest źle. Rozmowa z wyimaginowanym przyjacielem jest jednoznaczną oznaką załamania nerwowego.

Nina Lykke prowadzi narrację dwutorowo. Towarzyszymy Elin podczas jej typowego dnia pracy, obserwujemy, jak rozmawia z pacjentami i co o nich myśli. W przerwach między rozpoznawaniem chorób główna bohaterka opisuje swoje życie, małżeństwo, romans z byłym, a także zastanawia się, co to o niej świadczy. Co prawda widzi, że bardzo się z mężem od siebie oddalili, ale również przyznaje, że nie zrobiła nic, aby dawną iskrę wskrzesić. Rzuca się więc w ramiona innego mężczyzny i kombinuje, kiedy może się z nim spotkać. Ale nie potępiajmy Elin zbyt szybko.

Lykke w „Ostatnim stadium” nie tylko prezentuje przebieg romansu bohaterki, ale i snuje rozważania nad kondycją współczesnej Norwegii. Niestety wydźwięk refleksji psuje nam sama autorka dając wszystkie odpowiedzi, co pozbawiło mnie przyjemności analizowania, co też miała na myśli. Uwielbiam po lekturze zagłębić się w umysł autora i zastanowić się, co chciał nam przekazać. Tutaj niemusze tego robić, gdyż dostałem wszystko na tacy. Uważam, że powieść byłaby zdecydowanie bardziej wartościowa, gdyby ten element procesu autorka pozostawiła czytelnikowi.

Autorka zwraca również uwagę na totalną apatię Elin. Póki coś ją napędza, zdaje się funkcjonować na najwyższych obrotach. Jednakże spłata kredytu i odchowanie dzieci sprawiają, że popada w alkoholizm i marazm. Dopiero romans pobudza krew w żyłach. Pojawiają się adrenalina, dawno uśpione uczucia i wspomnienie młodszej wersji siebie. Ten dreszczyk emocji uzależnia i ostatecznie nie prowadzi do niczego dobrego.

„Ostatnie stadium” to powieść nierówna, ale godna polecenia. Autorka jest momentami bezlitosna i sarkastyczna, dzięki czemu jej uwagi są naprawdę interesujące. I chociaż według mnie Elin nie jest postacią, którą polubicie, to zapewniam was, że nie raz się z nią zgodzicie. Gdyż poruszane przez nią problemy tak naprawdę dotyczą każdego z nas.

Michał Wnuk