Życie rodziny Piotra Władimirowicza w XIV-wiecznej Rusi jest wypełnione ciężką pracą i walką z chłodem i głodem. Mimo to najważniejszym momentem dla całej rodziny jest chwila, kiedy staruszka Dunia zaczyna snuć bajki przy kuchennym piecu. Może dla większości to tylko opowieści i zapomniane legendy, ale w żyłach małej Wasi płynie pełna dawnej mocy krew, która pozwala dziewczynie dostrzegać to, co ukryte dla innych, a równocześnie ściąga na nią uwagę istot, które dawno już powinny odejść w zapomnienie. Ogniska domowego nadal strzeże tu domowik, waziła czuwa nad końmi, a w lesie można natrafić na lesowika i rusałkę. Czy wystarczy dla nich miejsca, kiedy Piotr sprowadzi do domu młodą, bogobojną żonę, a w dodatku wojnę wypowie im nowy duchowny? A jeśli nie, to kto będzie strzegł domów, gdy zimą do okien zaczną pukać upiorni goście?

W czasach rynkowego sukcesu amerykańskiej fantastyki „Niedźwiedź i słowik” Katherine Arden oferuje nam coś swojskiego, a zarazem świeżego. Równocześnie pokazuje, jak fascynująca może być słowiańska kultura, która zainspirowała amerykańską pisarkę i została znakomicie przyjęta przez czytelników. Autorka splata słowiańskie bajki i wierzenia w opowieść, w której na dalekich pustkowiach chrześcijaństwo miesza się z pogańskimi bóstwami i demonami. Dużo miejsca poświęca opisywaniu realiów życia w średniowiecznej Rusi, na końcu książki załącza nawet słowniczek najważniejszych pojęć. Opowiada o szarej codzienność wypełnionej ciężką pracą i walką ze srogą zimą, wplata w fabułę elementy historii i polityki i ukazuje sytuację kobiet, których życiowym celem ma być wczesne wyjście za mąż i urodzenie mężowi wielu dzieci, ewentualnie wstąpienie do klasztoru. Wasia jest inna, dostrzega więcej i nie barak jej odwagi, żeby zabrać głos i przeciwstawić się zastanemu porządkowi rzeczy, co oczywiście ciągle ściąga na nią kłopoty.

Żeby ocenić, na ile „Niedźwiedź i słowik” jest bajką, wystarczy uważniej przyjrzeć się okładce: najpierw rzucają się w oczy kolorowe kwiaty i zwierzęta, ale po chwili można między nimi dojrzeć kości, czaszki i zakrwawione miecze. Taka właśnie jest ta opowieść: łączy prostotę bajek z grozą wypełzającą z mrocznych lasów i z mrocznych serc. Znakomity początek trylogii.

Agnieszka Kruk