Wraz z kolejnymi obrotami Koła Czasu coś się zmienia. Wzór się rozluźnia, rzeczywistość się… kruszy. Gdy żywność psuje się niespodziewanie szybko, korytarze zmieniają swoje położenie, zapach siarki w nagłych powiewach wiatru płoszy zwierzęta, a na drogach pojawiają się zmarli, ci, którzy potrafią odczytywać znaki czasu, wiedzą, że świat szykuje się do Tarmon Gai’don – do Ostatniej Bitwy. Zanim do niej dojdzie, pozostaje jeszcze kilka ważnych kwestii do rozwiązania. Perrin jest zdeterminowany odzyskać Faile. Egwene, porwana pod Tar Valon, próbuje nadkruszyć Białą Wieżę od środka. Elayne walczy o swoje dziedzictwo, a Mat walczy o Tuon (a może z Tuon?), ogłuszony grzechotem toczących się w jego głowie kości. A Rand? Bardzo długo nikt nie wie, gdzie jest i co robi Rand, ale kiedy się pojawia, wydarzenia nabierają tempa.

Lektura „Gilotyny marzeń”, 11. tomu „Koła Czasu”, przynosi czytelnikom dużą ulgę: znów coś się dzieje! Bohaterowie nie krążą już bezwolnie, ale przejmują inicjatywę. Planują i działają, zawiązują niespodziewane sojusze i idą naprzód pomimo przeciwności. Oczywiście nadal zdarzają się przestoje: często rozmowa rozpoczyna się, po czym zostaje przerwana przez obszerną dygresję, ale to stało się już charakterystyczną cechą stylu Jordana, z którą trzeba się pogodzić. Wprawdzie nie przyspiesza akcji, ale jednak ma swój urok. Na osłodę mniej jest tu opisów zbędnych gestów, jak kierowanie koniem czy nalewanie herbaty (choć nadal się zdarzają). Ogólnie „Gilotynę marzeń” czyta się o wiele płynniej i z większym zaangażowaniem niż kilka poprzednich tomów. I o wiele wyraźniejsze są tu zapowiedzi Ostatniej Bitwy, która wcześniej zeszła na nieokreślony dalszy plan.

Jednym z głównych motywów jest nadal niezrozumienie: kobiet przez mężczyzn, potrafiących przenosić przez pozbawionych tej zdolności, Seanchan, Aielów i Ludu Morza. Do rozłamów dochodzi też w samej Wieży, gdzie Ajah podzieliły się na wrogie obozy. Pod płaszczem fantastyki Jordan przemyca kilka miłosnych historii, wiele zabawnych scen, ale też dużo cierpienia i poświęceń – to kolejna cecha wyróżniająca jego opowieść: nie przeładowanie akcją, ale emocje, rozterki, drobiazgowe plany i ciągły lęk bohaterów, po części o siebie, ale przede wszystkim o innych. A wszystko to w zagęszczającej się atmosferze zepsucia, zagubienia w obrotach Koła Czasu, w spiskach i wciąż czyhającym na Randa szaleństwie.

Jak daleko Robert Jordan doprowadzi swoich bohaterów w ostatniej napisanej przez siebie części cyklu? Pozostaje się przekonać, zanim na ostatnie trzy tomy pałeczkę przejmie Brandon Sanderson.

Agnieszka Kruk