Ta książka z pewnością nie jest pospolita. Błyszczy jako kunsztownie obrobiony brylant sztuki słowa. Ba, pełno w niej mądrości i głębi. Pełność tę odczuwam jednak jako przepełnienie.
„Dzieci Jerominów” są arcydziełem jednego nastroju, depresyjnym zapętleniem, gdzie wszyscy i wszystko jest jakby naznaczone (bardziej pobłogosławione, czy może przeklęte?) krajobrazem Prus Wschodnich, ich przestrzenią i duszą: mistycznie rozległe, poetycznie surowe, stoickie jak równina, znużone jak łagodny półmrok sosnowego boru, cierpliwe jak polne kamienie i cykliczne jak bytowanie ziemi-karmicielki. W przeciągu kilku setek stron swej opowieści naciskał autor te same klawisze, wygrywał sam refren – refren, owszem, poruszający, niezwykły, ale nie mający poza sobą odmiany i urozmaicenia. Jedynie w ostatnim tomie, kiedy wszystko coraz prędzej zmierza ku końcowi, wymownie zabrzmiało parę niespodziewanych tonów, które wcześniejszą powtarzalność przesunęły z pierwszego planu w tło.
Bohaterowie, chociaż interesujący i psychologicznie dopracowani, i wprawdzie na licznych poziomach różni, wydają się być wcieleniem duchowości w stanie niemalże czystym, i przejawiać podobne dążenia. Otóż starzy czy młodzi, prości czy uczeni, są to w istocie szukający głębi melancholijni introwertycy, których dialogi sumują się w rodzaj monologu, ponieważ (nawet, gdy ich wnioski i priorytety się nie spotykają) posługują się rozumem jednakowo jak mędrcy, a mówią językiem poetów albo starotestamentowych patriarchów. Jako, że w rzeczywistym świecie takich ludzi nie spotyka się - a jeśli tak, to niebywale rzadko – ich życie widać zza przysłony baśniowej umowności, a może snu śnionego na granicy przebudzenia. W rezultacie tam, gdzie rozpoznaję geniusz tej powieści, odczuwam równocześnie jej niedostatek. Paradoks? Owszem, lecz i tak się zdarza.
Chociaż cenię sobie doświadczenie, które ta książka mi podarowała, to jednak nie oczarowała mnie, mimo że przecież – jak mi się wydawało przed lekturą, a i dalej wydaje – powinna. Czy nie było to zwyczajnie spotkanie nieco spóźnione? Może jeszcze kilka lat temu na moich oczach siedziały trochę inne okulary, które co innego w tekście by mi powiększyły, co innego pomniejszyły. Tymczasem kadr, który zobaczyłam obecnie, przedstawiał klęczenie przed melancholią. Klęczenie długie, na oba kolana – a ja już wolę tylko na jedno, i krócej…

Ta książka z pewnością nie jest pospolita. Błyszczy jako kunsztownie obrobiony brylant sztuki słowa. Ba, pełno w niej mądrości i głębi. Pełność tę odczuwam jednak jako przepełnienie.
„Dzieci Jerominów” są arcydziełem jednego nastroju, depresyjnym zapętleniem, gdzie wszyscy i wszystko jest jakby naznaczone (bardziej pobłogosławione, czy może przeklęte?) krajobrazem Prus...