Znakomita biografia polityczna ostatniego I sekretarza KC PZPR. Nie będę „znęcać” się pozytywnie nad autorem, ponieważ tak po prostu powinno pisać się historię. Niewątpliwie na tle swoich poprzedników M. F. Rakowski wyróżniał się zdecydowanie i (być może…) dlatego znalazło to odzwierciedlenie w tej publikacji. W Rakowskim, chociaż był przecież działaczem komunistycznym jak Gierek czy Jaruzelski wszystko jest inne: przede wszystkim zacięcie intelektualne, aspiracje, postrzeganie spraw polskich i polityki zagranicznej. Przez lata był traktowany w partii z jakimś dystansem, nieufnością, pomimo iż zaczynał w niej od młodości jako nowe pokolenie oddane budowie socjalizmu w Polsce Ludowej. Z tego powodu przylgnęła do niego metka "liberała", oczywiście w ujęciu nieortodoksyjnego socjalisty, jak można byłoby to lepiej wyjaśnić. Większość Polaków obecnie kojarzy <ostatniego I-szego> ze słynną sceną wyprowadzenia sztandaru, która jest czasami wykorzystywana jako migawka z okazji jakiejś rocznicy albo w filmie dokumentalnym o PRL-u. Lata 80-te w zbiorowej pamięci są zdominowane przez gen. W. Jaruzelskiego. Jak udowadnia autor jest to obraz bardzo uproszczony, a ta biografia przywraca odpowiednie miejsce Rakowskiego, zwłaszcza w przełomowych latach 1988-89-90.
Z tą publikacją wiąże się jeszcze, nie wiem jak to określić, pewien „zgrzyt”. Została ona wydana z pieczątką IPN-u, a jej przyjęciu towarzyszyły pozytywne recenzje z różnych stron. (Za pozytywne według niektórych zwłaszcza z jednej strony). W końcu wysokiej klasy krytyczna analiza politycznego życiorysu ważnej postaci z przeszłości, bazująca na wielu źródłach nie powinna budzić „zakłopotania” jak to ujmę. Stało się jednak odwrotnie. Ponieważ ta biografia została dobrze przyjęta przez środowisko dawniej związane z Rakowskim (tygodnik „Polityka”),w IPN-nie włączył się „alarm”, czy oby autor w zbyt pozytywnym świetle nie przedstawił działacza komunistycznego. Niestety, w pewnych środowiskach historyków (takich bardziej politycznie zaangażowanych i z takim [w ich ujęciu] wzmożeniem moralnym) panuje taka trochę nieznośna maniera, że o komunistach (wszystkich) powinno pisać się per „zbrodniarz komunistyczny”. Nie inaczej. M. Przeperski zawinił bo nie stosuje się do tej zasady, stara się być neutralny, w końcu pisze jakim M.F.Rakowski był politykiem ze wszystkimi tego konsekwencjami, bez uciekania się do hagiografii.

Znakomita biografia polityczna ostatniego I sekretarza KC PZPR. Nie będę „znęcać” się pozytywnie nad autorem, ponieważ tak po prostu powinno pisać się historię. Niewątpliwie na tle swoich poprzedników M. F. Rakowski wyróżniał się zdecydowanie i (być może…) dlatego znalazło to odzwierciedlenie w tej publikacji. W Rakowskim, chociaż był przecież działaczem komunistycznym jak...

Biografia polityczna która nie nudzi.

Biografia polityczna która nie nudzi.

Mocno się zdziwiłem, że tę pozycję wydał IPN. Wszak w Instytucie o PRL-u na ogół można przeczytać książki o z góry ustalonej tezie, oczywiście jednoznacznie negatywnej. Tymczasem otrzymaliśmy obiektywną biografię bardzo niejednoznacznego człowieka. Autor dostrzega więc zarówno jego zalety, jak i niezaprzeczalne wady. Nie mamy więc do czynienia z żadną cukierkową hagiografią, wręcz przeciwnie, ale jednocześnie nie jest to książka przedstawiająca Mieczysława Rakowskiego tylko w złym świetle.

Dodatkowy plus dla autora za fakt, że nie zanudził czytelnika choć często omawia pewne sprawy szczegółowo. Z drugiej strony osobom nie zaznajomionym zbyt dobrze z historią PRL (sam się za taką uważam) polecam przygotować sobie jakąś przekrojową jego historię, bo Michał Przeperski akurat samego historycznego kontekstu nie przedstawia zbyt szczegółowo. I nie jest to zarzut, bo dzięki temu nie tracimy z horyzontu samego bohatera książki, co często zdarza się w podobnych publikacjach.

Mocno się zdziwiłem, że tę pozycję wydał IPN. Wszak w Instytucie o PRL-u na ogół można przeczytać książki o z góry ustalonej tezie, oczywiście jednoznacznie negatywnej. Tymczasem otrzymaliśmy obiektywną biografię bardzo niejednoznacznego człowieka. Autor dostrzega więc zarówno jego zalety, jak i niezaprzeczalne wady. Nie mamy więc do czynienia z żadną cukierkową...

Tak sobie myślę, ze gdybym osobiście znała Rakowskiego, to pewnie bym go nie lubiła, bo narcyz, bo dążący za cenę różnych moralnych kompromisów do władzy, bo zarozumialec. Ale czytałam tę biografię bardzo przejęta. To historia wiejskiego chłopaka, który uważał, że powojennemu socjalistycznemu systemowi zawdzięcza możliwość dostępu do wiedzy, zrobienia kariery, zrealizowania swoich ambicji. To geneza jego komunistycznych poglądów. Można się zastanawiać, czy w innym systemie ktoś tak zdolny, pracowity, ambitny nie zrealizowałby swoich marzeń, ale nie ulega kwestii, że wielu mniej zdolnym i upartym, co nie znaczy, że bezwartościowym powojenne zmiany umożliwiły zdobycie wykształcenia i bardziej satysfakcjonujące życie. Wrażenie zrobiła na mnie także determinacja, z jaką Rakowski walczył o swoje idee, kiedy pod koniec lat siedemdziesiątych socjalizm zaczął się walić, wierność im, bo przecież był ostatnim I sekretarzem PZPR, jako premier do ostatka walczył o zreformowanie PRL tak, by mogła dalej żyć. Książka jest solidnie napisana, bezstronnie, nie ocenia Rakowskiego, za to solidnie dokumentuje jego życie. We mnie wzbudziła spore emocje, bo przedstawia obraz zaciętej ale przegranej walki.

Tak sobie myślę, ze gdybym osobiście znała Rakowskiego, to pewnie bym go nie lubiła, bo narcyz, bo dążący za cenę różnych moralnych kompromisów do władzy, bo zarozumialec. Ale czytałam tę biografię bardzo przejęta. To historia wiejskiego chłopaka, który uważał, że powojennemu socjalistycznemu systemowi zawdzięcza możliwość dostępu do wiedzy, zrobienia kariery, zrealizowania...

Świetna biografia: niezwykle wnikliwa i obiektywna. Autor Rakowskiego nie wybiela i nie usprawiedliwia, ale też nie atakuje z pozycji prezentystycznych. Potrafi tłumaczyć jego decyzje lub zachowania, choć często ich nie popiera. Po prostu wzorzec z Sevres dla biografii, nie tylko politycznych.
Osobną sprawą jest moje osobiste rozczarowanie co do „Dzienników politycznych” Rakowskiego, których byłem wielbicielem. Niestety okazuje się, że nie były to dzienniki, ale raczej pamiętniki napisane na podstawie autentycznych dzienników (uzupełniane, korygowane i redagowane w latach 90-tych). Zainteresowanym gorąco polecam pozycję dostępną za darmo w Internecie pt. „Anatomia kreacji”, tego samego autora.

Świetna biografia: niezwykle wnikliwa i obiektywna. Autor Rakowskiego nie wybiela i nie usprawiedliwia, ale też nie atakuje z pozycji prezentystycznych. Potrafi tłumaczyć jego decyzje lub zachowania, choć często ich nie popiera. Po prostu wzorzec z Sevres dla biografii, nie tylko politycznych.
Osobną sprawą jest moje osobiste rozczarowanie co do „Dzienników politycznych”...

„Już jako dojrzały człowiek Rakowski niejednokrotnie odczuwał potrzebę autorytetu. Z punktu widzenia psychologicznego można sądzić, że powodem była utrata ojca zamordowanego przez Niemców. W poszukiwaniach autorytetu porzucił wyniesioną z domu religię katolicką dla ideałów lewicowych. Trudno wyrokować, w jakim stopniu był to wybór emocjonalny, a w jakim intelektualny – i czy w ogóle można tu mówić o wyborze. Mimo to od początku dorosłości Rakowskiego partia komunistyczna stała się trwałym elementem jego życia. Pełniła funkcję świeckiej quasi-religii, dysponującej mechanizmami wskazywania autorytetów i obdarzonej samoistną charyzmą” (s.52).
✅ Kim był „ostatni pierwszy”? Intelektualistą, który chciał zmieniać system komunistyczny? Aparatczykiem, który z bezwzględnością realizował swoje cele polityczne i pragnął władzy? Intelektualistą, znającym języki obce, chcący w realiach PRL żyć na modłę zachodnią? Na te i na wiele innych pytań stara się odpowiedź praca Michała Przeperskiego, który badaniom nad losami tej postaci poświęcił dekadę swojego życia.
✅ Biografie słynnych postaci, to dosyć specyficzne zagadnienie badawcze. Poszukując źródeł na temat życia określonej osoby, badacz musi się zmierzyć z wieloma zagrożeniami. Największym z nich jest niewątpliwie pokusa „polubienia” swojej postaci lub nawet „zakochania się” w niej. To wszystko może sprawić, że badacz zamiast obiektywnej oceny życia swojego bohatera lub bohaterki pisze na jego/jej temat prawdziwy panegiryk. Te myśli towarzyszyły mi, gdy rozpoczynałem lekturę biografii Rakowskiego. Mogę już teraz napisać, że Przeperski na szczęście nie uległ wspomnianym pokusom. Czytelnik otrzymuję rzetelny i świetnie udokumentowany opis działalności politycznej ostatniego przywódcy PZPR, którego jednakże ocena życia i działalności pozostaje niezwykle trudna w ocenie.
✅ Mieczysława F. Rakowskiego można określić mianem „self-made mana” PRL. Był osobą ambitną, inteligentną oraz obdarzoną przez los licznymi talentami, które skrupulatnie wykorzystywał. Dojście do najwyższych stanowisk w państwie zawdzięczał swojej własnej ciężkiej pracy, sprytowi oraz szczęściu do wysoko postawionych protektorów, którzy umożliwiali mu wspinanie się po szczeblach kariery politycznej. Rakowski, którego ojciec został zamordowany przez Niemców w 1939 r., przez całe swoje życie poszukiwał osób, które mogły mu go zastąpić. Takimi „ojcami”, z którymi łączyły go mniej lub bardziej zażyłe kontakty byli m.in. Władysław Gomułka, Edward Gierek czy Wojciech Jaruzelski.
✅ Swój awans społeczny, co wielokrotnie podkreślał przy różnych okazjach, zawdzięczał komunizmowi, któremu był wierny do końca swojego życia. Jednocześnie był zafascynowany zachodnim stylem życia, cenił sobie luksus, podróże zagraniczne i wyszukane rozrywki, które nie były dostępne dla zwykłego zjadacza chleba w komunistycznej Polsce. Garnął się do towarzyskich salonów inteligencji i ludzi kultury, pragnął sławy oraz uznania.
🔴„Choć zaangażowany w twardą grę polityczną z Solidarnością, w 1981 r. był wciąż chętnie widzianym gościem w salonach towarzyskich Warszawy. 13 grudnia skończyło się to jak nożem uciął. Zaczęto w nim widzieć albo człowieka niegodziwego, który samodzielnie manipuluje, albo też głupca, który dał się zmanipulować. Jego wielokrotnie przywoływane argumenty o racji stanu, politycznym realizmie czy geopolitycznej konieczności brzmiały już nie tylko nieprzekonująco, ale wręcz prowokacyjnie, dla niektórych obraźliwie” (s.268).
✅ Czytając o życiowych losach „ostatniego pierwszego” szybko można zauważyć, że przez całe życie zmagał się on ze swoimi dwoma naturami. Naturami, które były nie do pogodzenia w rzeczywistości, w której przyszło mu żyć i funkcjonować. Pierwszą z nich ukazywała się w bezwzględnej wierności systemowi, dzięki któremu zawdzięczał swój awans społeczny, przywileje oraz stanowiska. W tym przypadku wykazywał się on przykładnym realizowaniem poleceń zleconych przez swoich przełożonych, pragmatyzmem, konformizmem a czasem lizusostwem. Doskonale potrafił się „dopasować się” do różnych rzeczywistości w PRL. Inny był Rakowski w latach stalinizmu, inny za czasów Gomułki czy Jaruzelskiego.
✅ Doskonale te zmiany jego mentalności, pokazuje przeprowadzona przez Przeperskiego skrupulatna analiza oryginalnych dzienników Rakowskiego, które są przechowywane w Instytucie Hoovera w Stanford. Wspominam tutaj o „oryginalnych” dziennikach, ponieważ te które zostały wydane nakładem Wydawnictwa Iskry w latach 1998-2005, co wykazał autor biografii, zawierały bardzo dużo przekształceń i dopisków w stosunku do pierwotnej wersji.
✅ Drugą naturą Rakowskiego była ogromna chęć racjonalizacji ustroju oraz potrzeba przynależności do szeroko rozumianej inteligencji. Dużo w tym ostatnim względzie zawdzięczał swojej pierwszej żonie – skrzypaczce Wandzie Wiłkomirskiej, która otworzyła przed nim towarzyskie salony. Jego aspiracje do elity intelektualnej, towarzyszyły mu przez całe życie. Będąc długoletnim redaktorem naczelnym „Polityki” skupił wokół siebie „grupę młodych, ambitnych ludzi, pragnących zdobyć pozycję w świecie dziennikarskim i intelektualnym”.
✅ Był mistrzem autokreacji, dandysem, snobem. Pisał książki, polemizował na łamach prasy, udzielał się w telewizji, spotykał się z najważniejszymi politykami zachodnimi, zwiedzał świat. Funkcjonował na styku polityki i kultury, co w dłuższej perspektywie czasowej okazało się niemożliwe do pogodzenia. W pewnym momencie swojego życia musiał dokonać wyboru, której z jego wielkich pasji będzie chciał się całkowicie poświęcić, ze wszystkimi tego konsekwencjami.
✅ Biografia MFR, którą napisał Michał Przeperski, to pozycja niezwykle wciągająca, napisania przepiękną polszczyzną, pozostawiająca czytelnika z masą pytań. Pytań o to, jaki naprawdę był „ostatni pierwszy”? Autor książki, nie ulegając pokusie – wspomnianej na początku – „polubienia” swojej postaci, przedstawia Rakowskiego z różnych perspektyw. W trakcie czytania książki jej głównego bohatera można i polubić, ale również „poczuć” do niego odrazę z powodu jego postępowania.
✅ Moim zdaniem, największą zaletą książki Przeperskiego jest to, że pozwala ona na samodzielne dokonanie oceny człowieka, który będąc beneficjentem systemu komunistycznego, przyszło - paradoksalnie - jako ostatniemu z „siedmiu wspaniałych” zakończyć żywot partii, której tak wiele zawdzięczał w swoim życiu.
🔴 „Urzędujący I sekretarz był przecież człowiekiem, który nie znał innej rzeczywistości politycznej niż PRL. O mechanizmach politycznej gry na Zachodzie słyszał, ale czym innym było publicystyczne studiowanie tego, co możliwe w świecie zachodnim, a czym innym funkcjonowanie w zupełnie nowych warunkach we własnym kraju. W gruncie rzeczy – był to jeden z licznych paradoksów Rakowskiego – ten wieczny reformator nie potrafił rozstać się z epoką jedynowładztwa PZPR. Chciał władzy mądrzejszej, sprawniejszej, lepiej rozwiązującej kryzysy i rozładowującej napięcia społeczne” (s.368)

„Już jako dojrzały człowiek Rakowski niejednokrotnie odczuwał potrzebę autorytetu. Z punktu widzenia psychologicznego można sądzić, że powodem była utrata ojca zamordowanego przez Niemców. W poszukiwaniach autorytetu porzucił wyniesioną z domu religię katolicką dla ideałów lewicowych. Trudno wyrokować, w jakim stopniu był to wybór emocjonalny, a w jakim intelektualny – i...