Andrzej Brzeziecki

Wszystkie przeczytane przeze mnie w ramach projektu książki ormiańskich pisarzy nie zostawiały żadnych wątpliwości w kwestii tego, że Armenia to wspaniały kraj, któremu świat zawdzięcza mnóstwo cudownych i wartościowych rzeczy, choć nie zawsze ma tego świadomość (najczęściej nie) i to poczucie krzywdy i niedocenienia towarzyszy jego obywatelom od zawsze. Brzeziecki i Nocuń potwierdzają w pełni te – jakże znajome nam Polakom! - przekonanie, ale wszelkie te dokonania (od wywodzących się z Armenii celebrytów, przez bycie ojczyzną dywanów, po tworzenie najwyższej klasy alkoholi) bledną jednak przy tragicznej i krwawej historii narodu, który ciemiężyli wszyscy potężni sąsiedzi (z Rosją i Turcją na czele),a który do dziś nie odzyskał dawnej chwały (brzmi znajomo?). Co ważne, „Karawany śmierci” skupiają się nie tylko na najważniejszych wydarzeniach z historii narodu i kraju, ale oddają też głos konkretnym bohaterom, którzy znaleźli się na scenie teatru dziejów. Poznajemy więc ojca i męża, który poszedł tylko zobaczyć, co też za manifestacja się właśnie rozgrywa, a stał się jedną z ofiar brutalnej pacyfikacji ze strony służb rządowych (znowu brzmi znajomo),znajdujemy się w samym środku masakry w teatrze, która wywróciła do góry nogami ormiańską sceną polityczną nowych czasów, ale sięgamy też do najważniejszych tekstów kultury tak samej Armenii, jak i całego rejonu (to ważny aspekt, bo choć dziś obszar ten jest rozdzielony między kilka państw, to na przestrzeni dziejów był chyba najbardziej ormiański właśnie!) i widzimy, jak ta wspaniała przeszłość rozmienia się na drobne w strzępkach kraju, którym Armenia jest dziś – a jej współczesny obraz daleki jest nie tylko od marzeń jej obywateli, ale też wyobrażeń na temat tego, jak powinno wyglądać dziedzictwo owej chwalebnej historii. I choć sama książka jako reportaż nie zaskakuje jakimiś nowatorskimi rozwiązaniami (i można byłoby jej zarzucić, że tylu motywów wartych uwagi jeszcze nie porusza!),to jest najlepszą i najbardziej kompleksową pozycją prezentującą czytelnikowi ten niezwykły kraj i zachęcającą do dalszych poszukiwań.