Okrutna książka. Okrutna na pewno ze względu na opisane wydarzenia - i to opisane dosadnym i wyrazistym językiem. Okrutna także dlatego, że debiutowi autora "Hańby" brakuje trochę umiaru i powściągliwości, które to cechy znaleźć można w jego późniejszych dokonaniach. Jakby pisarz chciał dotknąć czytelników rzeczywiście mocno, abyśmy go dostrzegli i zapamiętali. W prozie tej już można znaleźć zalążki tematów i prawd ważnych dla Noblisty (np. zło, wina, kolonizacja, szaleństwo, kwestie rasowe, okrucieństwo względem zwierząt). W dwóch obszernych opowiadaniach - bo tym w zasadzie jest ta książka - autor mówi o spotkaniu człowieka z historią, które doprowadza do tego, że człowiek odkrywa w sobie ciemną krainę, jeszcze niezbadaną, głęboko ukrytą i nawet nieuświadomioną.

Bohaterami opowiadań są: specjalista wojskowy zajmujący się m.in. propagandą i mitami (sic!) podczas wojny w Wietnamie oraz XVIII-wieczny pionier i odkrywca podróżujący po Afryce Południowej. Obaj osobiście doświadczają destrukcyjnej siły okrucieństwa, przemocy, terroru, które budzą się w nich i stają się integralną częścią ich osobowości.

Obserwowanie tego przez nas, czytelników, jest tym bardziej przerażające, że opowiedziane zostaje przez nich samych. Mamy wgląd w całym bagaż ich przemyśleń z różnego rodzaju zafałszowaniami oraz bardziej lub mniej świadomymi motywacjami. Co więcej, zadania, jakie pełnią i o których opowiadają, mają mieć w zasadzie charakter pokojowy (przygotowanie raportu, który ma na celu ograniczenie nadużyć żołnierzy wobec ludności cywilnej; pokojowa wyprawa w głąb kontynentu w poszukiwaniu nowych terenów łowieckich). Tym większe więc nasze zaskoczenie, gdy patrzymy na to, co powoli dzieje się z nimi na skutek wejścia w ciemną krainę, do samego jądra ciemności. I nie ma w zasadzie różnicy, czy wejdzie tam "XX-wieczny urzędnik, wierzący w moc propagandy, czy XVIII-wieczny kolonizator, przekonany, że jego oświeceniowe posłanie przyniesie dobro podbijanym plemionom" albo handlarz, który popłynął rzeką Kongo w głąb afrykańskiej dżungli, znajdując coś więcej niż schronienie w tubylczej wiosce ("Zgroza! Zgroza!"). Taka wyprawa w głąb ciemnego kraju w nas, zawsze skutkuje tym, że kolejny obszar naszego świata pogrąża się w mroku.

Okrutna książka. Okrutna na pewno ze względu na opisane wydarzenia - i to opisane dosadnym i wyrazistym językiem. Okrutna także dlatego, że debiutowi autora "Hańby" brakuje trochę umiaru i powściągliwości, które to cechy znaleźć można w jego późniejszych dokonaniach. Jakby pisarz chciał dotknąć czytelników rzeczywiście mocno, abyśmy go dostrzegli i zapamiętali. W prozie tej...