Z dużym zainteresowaniem przeczytałem na okładce, że powieść opowiada o krwawych walkach pod Stalingradem z punktu widzenia Rosjan. Skala i ogrom tej bitwy przytłacza, a pobieżna nawet lektura na tematyce tych straszliwych wydarzeń budzi zarówno grozę jak i fascynację. Dramatyczne walki uliczne aż do ostatniego naboju i ostatniego żołnierza - Rattenkrieg, wojna szczurów - ryk stukasów, katiusze plujące rakietami w płonące pożogą niebo. Słynne jednostki, takie jak snajper Wasilij Zajcew i jego pojedynki z niemieckimi strzelcami. Heroiczna obrona Domu Pawłowa. Cierpienia i głód ludności cywilnej. Późniejsze wyparcie Wehrmachtu, zamknięcie w kotle i późniejsze wyniszczenie.

Niestety, już w trakcie samej lektury, okazuje się że w powieści generalnie tego wszystkiego nie ma. W istocie, nie mamy tu samej bitwy o miasto, lecz jedynie jeden późniejszy epizod, w którym to oddziały von Mansteina podejmują ostatnią desperacką próbę uwolnienia okrążonych oddziałów generała Paulusa. Samego Stalingradu i jego ruin nigdy nie zobaczymy, jest on jedynie wspomniany jako tło, rezydujące gdzieś tam, dalej, na obrzeżach, podczas gdy śledzimy losy żołnierzy kilometry dalej. W rezultacie przez cały czas lektury nie opuszczało mnie poczucie zawodu, że mając do dyspozycji tak ogromny teatr działań i tak wiele treści, jakie by można zawrzeć i przekazać, autor skupił się na pokazaniu jedynie urywka, fragmentu całości. Wisi w powietrzu taki zapach zmarnowanego potencjału i straconych możliwości - tyle by można tu opisać, tyle pokazać. Toż nawet suchy, lakoniczny opis z Wikipedii potrafi mocno wpłynąć na emocje, a cóż dopiero fabularyzowana historia, gdzie poznajemy bohaterów, by potem patrzeć jak giną.

Pomijając zawężoną skalę działań jakie pokazano, sama powieść nie jest zła. W istocie jak już dojdzie do bitwy, pociski zaczną się sypać, ludzie ginąć, wszędzie pełno dymu, huku, a czołgi podjeżdżają pod pozycję niczym jakieś mityczne potwory, pojawia się klimat jakiego można by oczekiwać po takiej powieści. Niestety, sporo czasu spędzamy również z góry, obserwując walkę z punktu widzenia dowodzącego generała, a wówczas nastrój ten znika, bo nie mamy już do czynienia z pojedynczymi ludźmi, których nazwiska, twarze i charaktery zdążyliśmy poznać, lecz całymi bezimiennymi oddziałami. Śmierć człowieka to tragedia, pisanie zaś, że oddział poniósł duże straty na lewej flance już takiego wrażenia nie robi. I tu też czuć jakiś zmarnowany potencjał, wydaje się jakby całość akcji poświęcić szeregowym żołnierzom i dramacie wojny z ich punktu widzenia, całość byłaby lepsza.

Z dużym zainteresowaniem przeczytałem na okładce, że powieść opowiada o krwawych walkach pod Stalingradem z punktu widzenia Rosjan. Skala i ogrom tej bitwy przytłacza, a pobieżna nawet lektura na tematyce tych straszliwych wydarzeń budzi zarówno grozę jak i fascynację. Dramatyczne walki uliczne aż do ostatniego naboju i ostatniego żołnierza - Rattenkrieg, wojna szczurów -...