Prawdziwa twarz Lutra? 500+

31 października 1517 r. Marcin Luter, pragnąc zreformować Kościół Katolicki, przybił do wrót świątyni w Wittenberdze 95 tez. Tak rozpoczęła się teologiczna dysputa, która doprowadziła do rozłamu w łonie chrześcijaństwa zachodniego.

Kim był Marcin Luter? Reformatorem, występującym przeciwko nadużyciom papiestwa? Czy może rebeliantem, antyrzymskim radykalistą, który stanął na czele germańskiej rewolucji, odrzucającej programowo łacińskość i całą Tradycję Kościoła?

Paweł Lisicki w swojej najnowszej książce „Luter. Ciemna strona rewolucji” nie ma wątpliwości. Marcin Luter to heretyk, baranek w wilczej skórze, hipokryta, który wykorzystał sprzeciw Niemców wobec dominacji cywilizacyjnej Włoch. Można było tego dokonać tylko w jeden sposób – skacząc Rzymowi do gardła i odrzucając to, co katolickie i co łacińskie: obrzędy, mszę, rytuały, ale także wielką scholastyczną teologię na czele ze św. Tomaszem z Akwinu. To rytuały wroga. To symbole papistowskiej tyranii. Papież to Antychryst, a biskupi byli ekspozyturą obcego rządu w Niemczech.

Lisicki zaczyna swoją książkę od zarzutów pod adresem papieża Franciszka i jego teologów - kardynałów Waltera Kaspera, Kurta Kocha i Karla Lehmanna. Zadaje pytania: czemu w ostatnich latach w nauczaniu Kościoła Katolickiego obraz Lutra uległ całkowitej przemianie? Co się stało, że człowiek, który nazywał papieża Antychrystem, Kościół „dziwką babilońską”, nagle zyskał miano uzdrowiciela Kościoła? Czy da się pogodzić różnice doktrynalne między katolicyzmem a luteranizmem w sporze o usprawiedliwienie? Wyjaśniając krótko - w sporze o usprawiedliwienie chodzi o to, że Kościół Katolicki naucza, iż do zbawienia potrzebna jest jednocześnie łaska Boga i czynienie dobra przez człowieka. Luter twierdzi, że wystarczy jedynie łaska boska. To jak żyje człowiek jest w tym kontekście bez znaczenia.

W posądzaniu o heretyckość papieża Franciszka Lisicki nie jest odosobniony. Czyni to całkiem spora grupa konserwatywnych katolików. Tyle, że Lisicki traktuje papieża i jego kardynałów niezwykle protekcjonalnie, niemal jak uczniaków, którym trzeba dać po łapach, ponieważ zanadto się rozbrykali. To najsłabsza strona tej skądinąd ciekawej książki.

Lisicki pisząc o herezji Lutra nie odkrywa Ameryki. Stanowisko tradycjonalistów w tej sprawie nie uległo zmianie od lat. Wartość książki to ogromny materiał źródłowy pism i opracowań zagranicznych komentatorów i badaczy w dziedzinie historii oraz teologii – tak katolickich, jak i protestanckich. Książka nie jest szczegółową biografią samego reformatora, a raczej opisem przebiegu rewolucji protestanckiej i próbą zrekonstruowania na podstawie obfitego materiału historycznego samych poglądów Lutra na Kościół.

Czytelnikowi nie znającemu pism Lutra, najbardziej szokującym mogą wydać się cytaty z jego listów prywatnych oraz publicznych, fragmenty z jego pism i broszur drukowanych po 1517 roku. Luter nie krył się nigdy ze swoją nienawiścią i zawiścią do Kościoła Katolickiego, o czym od 1522 roku mówił i pisał otwarcie, i bez ogródek. Język mnicha, zawarty w jego listach - dosadny, często wulgarny i zajadły - Lisicki przytacza w dosyć pokaźnych fragmentach.

„Luter” Lisickiego to przede wszystkim książka o doktrynie katolickiej. A właściwie o jej łamaniu. Lisicki zakłada, że kiepska kondycja etyczno-moralna człowieka współczesnego związana jest ze sprzeniewierzaniem się Tradycji i doktrynie katolickiej. Autor utożsamia to z odchodzeniem od Boga. Lisicki twierdzi, że to właśnie luteranizm rozpuścił wiarę w Boga, zrelatywizował ją – bo jeśli człowiek ma prawo do stworzenia sobie swojego prywatnego Boga, to stąd już krótka droga do Jego odrzucenia. Wielki Nieobecny w historii świata, jak zwykło się nazywać czasem Boga, to szeroko rozpowszechnione i głęboko zakorzenione na Zachodzie opinie o Bogu, będące dalekosiężnym skutkiem Reformacji. Jeśli Bóg jest nieobecny, to nie ma różnicy w tym, czy w Niego wierzymy, czy tez uznajemy, że Go po prostu nie ma.

Lisicki rozprawia się też z przyczynami schizmy Luterańskiej. Jego zdaniem, to nie potrzeba reformy Kościoła pchnęła Lutra do działania. Powodem były słabości reformatora. Nie dotrzymanie ślubów zakonnych i złamanie obietnic - oto są prawdziwe powody herezji. Luter – zdaniem Lisickiego – nie mogąc dotrzymać zasadom wierności, postanowił nie przyznawać się do swojej słabości. Wolał obalić zasady.

W książce oczywiście nie znajdziemy pogłębionej i obiektywnej refleksji na temat ogromnego znaczenia luteranizmu dla cywilizacji europejskiej, z takimi jej fundamentami, jak kapitalizm, sfera publiczna i państwo narodowe. Nie ma też zadumy na problemem czy człowiek jest jedynie "rekwizytem" dla Tradycji i Misterium - jak chcieliby niektórzy ortodoksyjni katolicy. Krótko mówiąc i zmieniając stwierdzenie Jezusa na pytanie: czy " to szabat został ustanowiony dla człowieka, czy człowiek dla szabatu"?

Lisicki napisał głęboko nieekumeniczną i niełatwą książkę. Jednych oburzy, innych zachwyci. Niezależnie od poglądów, warto ją przeczytać i wyrobić sobie własne zdanie. Ma ona sporą wartość poznawczą, ale dowodzi też, że ekumenizm między katolicyzmem a protestantyzmem - w rozumieniu ortodoksyjnym – jest nadal nie do pogodzenia.

Prawdziwa twarz Lutra? 500+

31 października 1517 r. Marcin Luter, pragnąc zreformować Kościół Katolicki, przybił do wrót świątyni w Wittenberdze 95 tez. Tak rozpoczęła się teologiczna dysputa, która doprowadziła do rozłamu w łonie chrześcijaństwa zachodniego.

Kim był Marcin Luter? Reformatorem, występującym przeciwko nadużyciom papiestwa? Czy może rebeliantem,...