Można stracić głowę dla ekspedycji polarnej sprzed ponad wieku, co więcej można stracić sporo pieniędzy i pół życia na to by próbować odtworzyć jej losy. Jedni nazwą to po prostu dziwną fascynacją, inni obsesją, a dla jeszcze innych będzie to już czyste szaleństwo. Z kolei sama zainteresowana, Bea Uusma, mówi tu o miłości, która zaczęła się niewinnie, bo od lektury dzienników by potem przerodzić się w uporczywe poszukiwanie prawdy na temat pewnej wyprawy polarnej. Ta niesłabnąca ciekawość i zaangażowanie, z jakim autorka podchodzi do tematu udziela się i nam, czytelnikom – „myślę "my", chociaż tak naprawdę to przecież tylko ja”, ale nie, Bea Uusma z pewnością nie jest już dłużej osamotniona.

Cofnijmy się na chwilę do roku 1897, gdy Andree i jego dwóch współtowarzyszy postanawia zdobyć biegun północny drogą powietrzną, a mianowicie balonem. Sprytnie, ale nadal niebezpiecznie, co okaże się krótko po stracie, kiedy trzech podróżników traci swój środek transportu. Nikt nie wie gdzie są, ani nawet, że mieli wypadek. Trzydzieści lat później przypadkiem odnaleziono ich szczątki. A sto lat później Bea Uusma nie tylko poddaje pod wątpliwość oficjalną wersję zdarzeń, ale i na własną rękę próbuje odtworzyć ostatni etap tej feralnej wyprawy. W swojej książce prowadzi dwie równoległe relacje - obok wydarzeń z 1897 roku opisuje własną podróż i rozwój własnej fascynacji. Autorka nie poprzestaje na przeglądaniu archiwów czy dostępnej bibliografii. Podejmuje studia medyczne, a także organizuje własne ekspedycje. Bada szczątki i ich pozostałości. Wyprawia się w miejsca niedostępne i niegościnne, by następnie z powodu trudnych warunków atmosferycznych nie dotrzeć do celu.

„Ekspedycję” można nie tylko czytać, ale z powodzeniem można ją też oglądać. Oprawa graficzna tej książki to w ogóle osobna historia. Fotografie (archiwalne i współczesne, czarno-białe i kolorowe), do tego jeszcze grafiki i ilustracje stanowią istotny element całej publikacji. W uporządkowanych tabelach Uusma rozkłada na czynniki pierwsze całą ekspedycję, pieczołowicie odnotowuje okoliczności, fakty oraz hipotezy. To wynik wielu lat pracy i zbierania informacji. Nawet jeśli w ten sposób obdziera trochę wyprawę z jej romantycznego ducha i sprowadza ją do suchych faktów, to możemy się domyślić jakie znaczenie ma to dla autorki, która nie chce przegapić żadnego dostępnego źródła, by dotrzeć do prawdy. Bea Uusma na potrzeby swojego prywatnego dochodzenia staje się więc detektywem, patologiem i lekarzem w jednym.

Ponieważ książkę czyta się praktycznie jednym tchem, powinnam darować sobie dalsze uwagi. Jednak jeśli mi czegoś tutaj brakuje to z pewnością porządnego zakończenia zdradzającego na przykład, czy autorka uwolniła się od swojej obsesji. Poza tym „Ekspedycja” stanowi chyba najlepszy dowód na to, jak fascynujące potrafią być wyprawy polarne i że mimo upływu lat nadal wzbudzają ogromne emocje. A jeśli ktoś jeszcze o tym nie wie, to książka Uusmy da mu o tym dobre pojęcie.

Anna Aniszczenko