Wielka powieść wróciła: mówieniem kobiet.

Moje zrzędzenie na polską prozę najnowszą na dwa dni uległo cudownemu zawieszeniu, przez dwa dni bowiem pochłaniałem „Tylko Lolę” – wysoką i genialnie skonstruowaną prozę. To nie tylko jedna z najlepszych polskich powieści najnowszych, to jedna z najlepszych powieści, jaką w ogóle czytałem. Owo poczucie „najlepszości” rozgrywa się w bardzo delikatnych, intymnych rejestrach, dokładnie tak, jak cała ta powieść.

Cztery kobiety: Lidia, Nina, Roma i Lola. Pierwsze dwie opowiadają historie: swojego życia, końca lat 60tych, gomułkowskiej Polski, początków telewizji i uwikłania w tzw. „marzec 1968”; i o pozostałych dwóch, ale też o plejadzie innych postaci, które przechodzą przez ich życie, czasami je depcząc, czasami odkształcając nieodwracalnie. Żadnych sztuczek, żadnych popisów, żadnego nadęcia – Kamiński musiał chyba wyegzorcyzmować się z własnej płci, wieku i doświadczenia, żeby napisać tak genialnie wiarygodną powieść. Znam niewiele pisarek, które w tak uczciwy sposób potrafią stworzyć postaci kobiet, a do tego rozpisać niemal całe ich życie, oddając to nie tylko światem przedstawionym, ale językiem, pauzą i zmieniającymi się słownikami…

„Tylko Lola” to wielkie w swej sile rażenia i nie dające się powstrzymać mówienie kobiet. Pisarz miesza tu języki w absolutnie magiczny sposób – tak, że opowiadana przeszłość mówi przeszłością i przeszłym, niepełnym jeszcze doświadczeniem bohaterek, żeby zaraz potem dodać do tego ‘świadomość’ czasu opowiadania, przeskoczyć wiele lat do przodu, jedynie poprzez zmianę frazy, słownika, rytmu i tempa. Jest tak, że w jednym rozdziale, ba! – w jednym akapicie, Kamiński potrafi rzucić czytelnika do przeszłości, którą opowiada Lidia lub Nina, a za chwilę, za kolejną kropką lub przecinkiem, do momentu, kiedy piszą swoje wspomnienia: wiele lat później od zdarzeń, w które patrzymy. To absolutna wirtuozeria literacka, która nie zacina się nawet na krótką chwilę, nie każe nam wracać, sprawdzać, odnajdywać się w narracji; opowieść tu rządzi czytelnikiem niepodzielnie, płynie i nie pozwala na żadne zatrzymania.

To właśnie na poziomie wynalezionych języków, ciągłego trzymania się mowy, biegłego przeskakiwania poziomów i czasów wybrzmiewa cały czar tej ze wszech miar wspaniałej powieści. Lidia i Nina dryfują, czasami walczą, czasami mają złudzenie skutecznego oporu, ale ostatecznie są wchłonięte przez czas miniony i… swoje o nim opowiadanie – to właśnie tu rozgrywa się cała moc literatury: w opowiadaniu, które możemy wetrzeć w siebie, szarpnąć i wydobyć własne lęki; to dlatego pozwalam sobie użyć najbardziej wyblakłej z wyblakłych recenzenckich etykiet: ‘powieść uniwersalna’. Ale taką naprawdę jest: wspaniałą, pod każdym względem, powieścią uniwersalną, powieścią, z którą będę mierzył się jeszcze bardzo, bardzo długo.

„Lola” zostawiła mi coś niezwykle osobistego, ważnego, intymnego; a do tego jest wysokim przeżyciem estetycznym: język, forma, konstrukcja, rytm, fraza, i żonglowanie tym wszystkim na raz!, czasami w jednym zdaniu; to zasługujące na najwyższą uwagę dokonanie literackie.

Naprawdę nie znajduję już słów, więc pojadę na koniec poetyką blurbów: niezwykła!, pasjonująca!, genialna!, trzymająca w napięciu!; literatura najwyższych lotów!, dojrzała i zapadająca na zawsze w pamięć! Tylko, że w przeciwieństwie do blurbów ja to absolutnie serio: tym wszystkim jest „Tylko Lola”, trzecia i (przyznaję ze wstydem) pierwsza przeze mnie czytana powieść Jarosława Kamińskiego. To ostatnie postanowiłem bardzo szybko zmienić – już nie mogę się doczekać czytania „Rozwiązłej” (debiut powieściowy JK).

Jarosław Kaminski, „Tylko Lola”, W.A.B., 2017.

Wielka powieść wróciła: mówieniem kobiet.

Moje zrzędzenie na polską prozę najnowszą na dwa dni uległo cudownemu zawieszeniu, przez dwa dni bowiem pochłaniałem „Tylko Lolę” – wysoką i genialnie skonstruowaną prozę. To nie tylko jedna z najlepszych polskich powieści najnowszych, to jedna z najlepszych powieści, jaką w ogóle czytałem. Owo poczucie „najlepszości” rozgrywa się...