Dyktatura, kiedy jest u swej władzy, trwa niezłomnie. Terror rozsiewany dookoła wymusza posłuszeństwo na osobach u szczytu lub tych, którzy pragną wygodnie przetrwać. Ale wystarczy jeden niewłaściwy ruch, a nawet ci najbardziej cenieni mogą zostać usunięci z magicznego kręgu. Wystarczy też jakiś niespodziewany zwrot akcji, a dyktatura może nagle runąć. Bo jak pisze Ryszard Kapuściński w książce „Chrystus z karabinem na ramieniu”: Dyktatura nigdy nie upada stopniowo i po trochu, tylko zawsze monumentalnie i całkowicie. Do końca wydaje się silna i dlatego nie można przewidzieć tego dnia, w którym przestanie istnieć.

W jednej ze swoich najważniejszy powieści, Mario Vargas Llosa, analizuje właśnie siłę terroru, moment trwania dyktatury oraz jej nagły upadek. „Święto Kozła” jest powieścią silną, jak sama dyktatura. W precyzyjny sposób noblista przeplata w powieści wątki córki ministra w rządzie Rafaela Trujillo, ukazując jej przeszłość oraz traumę, rzutującą na jej dorosłe życie. Ukazuje również mechanizmy sterowania, w scenach gdzie pojawia się sam Trujillo. A wszystko przeplata z momentem upadku dyktatury, kiedy zostaje dokonany zamach na głowę państwa.

Główną bohaterką jest Urania Cabral, córka ministra Augustina Cabrala, która po latach wraca do Dominikany i przy łożu chorego ojca wspomina dawne traumatyczne przeżycia. Augustin Cabral, człowiek niezwykle ceniony przez Rafaela Trujillo, z niewyjaśnionych przyczyn popada nagle w niełaskę u dyktatora i jest w stanie zrobić wszystko, by udowodnić władcy swoją lojalność i oddanie. Postać Uranii to typowa bohaterka Llosy, atrakcyjna kobieta gorącej krwi. Każde jednak jej wspomnienie seksu napawa ją nieprzyjemnym dreszczem. Autor, który świetnie zawsze radzi sobie w wydobywaniu finezji i literackiej aury z seksu i erotyzmu, tym razem mistrzowsko również odwraca podnietę w głęboką odrazę.

Jednak to, co stanowi o niezwykłej wartości powieści, to umiejętne wplecenie fabuły do historycznych faktów. W efekcie otrzymujemy to, czym, jak przyznawał Noblista, fascynował się sam w swych czytelniczych początkach, czytając Aleksandra Dumas czy Victoria Hugo. To powieść stworzona wokół autentycznego problemu, historycznych wydarzeń i historycznej postaci i literackiej próby przeanalizowania jej, aby dzięki tej analizie choć trochę otrzeć się o zrozumienie problemu. Jak mówił sam Llosa, podczas swojego wystąpienia w Polsce: Literatura tworzy poczucie, że świat jest źle zorganizowany. To jest źródło potencjalnej rebelii, buntu. Dlatego literatura jest bardzo ważna w społeczeństwach, które chcą być wolne, nie chcieć żyć w konformizmie. Literatura powinna być elementem tworzenia pokoleń. Dlatego trzeba bronić dobrych książek. Nie tylko jeśli chodzi o przyjemność czytelnika, ale także jeśli chodzi o wolność.

W „Święcie Kozła” to zestawienie wolności z konformizmem wyszło mu na najwyższym literackim poziomie. Jest to być może książka trudna, jak zresztą i sam temat. Autor napełnił ją jednak ogromną siłą. To precyzyjnie przędzone pajęcze nici, za które ciągnie dyktatura, zacieśniając swoją sieć, aż do pokonania wroga lub ostatecznego pęknięcia pajęczyny i upadku pająka.

Monika Samitowska-Adamczyk