„Poznawanie cierpienia” Gaddy to trudna lektura. Hermetyczny tekst, mnogość dygresji nie ułatwiają ani czytania ani zrozumienia. To książka wymagająca stuprocentowego zaangażowania i skupienia, choć nawet gdy jej to wszystko poświęcimy, sukces nie jest gwarantowany.

Po kilku pierwszych stronach, kiedy w moim odczuciu tekst nie zmierzał w kierunku, którego się spodziewałam i zaczynałam odczuwać lekki stres, bo niby książka po polsku a jakby jednak nie, szybko zajrzałam do posłowia (napisanego przez tłumaczkę Halinę Kralową). Wam też radzę zacząć lekturę od tego miejsca.

Konflikt matka-syn sięgający dzieciństwa nie jest jakoś mocno oryginalny czy niezwykle skomplikowany, ale mając na uwadze styl Gaddy więcej zawiłości byłoby chyba nie do udźwignięcia.

Chciałabym napisać o tej książce z większym entuzjazmem, tym bardziej, że cierpienie, o którym mowa w tytule, jest warte zarówno uwagi, jak i analizy. W moim odczuciu to konflikt, który jest wręcz niemożliwy do zażegnania. Jest jak czarna dziura bez dna, którą nie jest w stanie zasypać żadne zadośćuczynienie. Cierpi syn, na skutek dawnych wyborów i decyzji matki, cierpi matka, bo nie do końca rozumie, co takiego zrobiła (choć może nie rozumie wcale), cierpi też, bo się boi, choć nie wiem czy syna, czy tego, co zrobiła, czy wręcz przeraża ją niezrozumienie tej sytuacji. Syn cierpi również z uwagi na krzywdę, którą wyrządza matce (czasem myślałam, że to go boli najbardziej). Każde z tych cierpień jest samotne, zamknięte w pudełku umieszczone w wieży na dnie wilgotnej piwnicy. Gdzieś się w sobie zapamiętuje i choć chce wyjść na zewnątrz, ujrzeć światło to jednak nie może.

Tłumaczka, Halina Kralowa zdradza w posłowiu wiele istotnych faktów ułatwiających zrozumienie tekstu, ale pisze też o jednej rzeczy pozornie oczywistej której, myślę, nie dostrzegłabym sama. Otóż „Poznawanie cierpienia” jest powieścią autobiograficzną. Spodziewać się zatem możemy, że autor będzie się wybielał, tłumaczył, oczekiwał współczucia i zrozumienia. To nie ten przypadek i przyznam, że zabieg ten jest dla mnie nieoczywisty i zdumiewający. Autor nie oszczędza się w powieści, ale nie jest to podejście - jestem zły taki się urodziłem i kochajcie mnie lub nienawidźcie. Zaskakuje mnie obiektywizm z jakim o sobie pisze, jasność jego osądów i trafność spostrzeżeń oraz chłodna ocena sytuacji.

Podsumowując, czuję się zbyt mała, by docenić kunszt i wirtuozerię tej prozy. Niewątpliwie jednak jest to książka, do której wrócę za kilka lat, żeby odszukać w niej to, czego teraz nie dostrzegłam. Żeby docenić wyśmienite wino trzeba uprzednio spróbować wielu, wielu innych. Przede mną jeszcze zatem wiele winnic do zwiedzenia i wiele butelek do skosztowania. Sama przyjemność.

Monika Stocka