Ecce homo - oto jest człowiek z jego wszystkimi wątpliwościami, z osobowością pełną rozbieżności. Oto natura domagająca się wyjaśnień i jednostka biorąca na siebie cierpienie. To nowy człowiek przechodzący przez próbę sumienia, toczący walkę z samym sobą. Osamotnienie tej postaci sięga granic ale jej świadomość to wielki skarb buntowniczego umysłu. Stworzył go Fiodor Dostojewski jako wspaniałomyślnego i dobrego lub zimnego i brutalnego. Możemy wybrać z jego charakterystyki co tylko zapragniemy i nie pomylimy się w swoim osądzie. Kto dał mu prawo do wydawania wyroków? Kto dał mu możliwość orzekania o dobru i złu? Otóż jako człowiek nasycający się anatomią własnego obłędu, nadał sobie sam takie prawa.

Raskolnikow jest cały poplamiony krwią swoich ofiar oraz tych, którym chciał pomagać. Jego udręczony umysł wzywa ciemne moce aby dojrzeć do tego, że życie nadal istnieje. Używa do tego pokrętnej kazuistyki wymyślonej po to, żeby wytłumaczyć popełnione przez siebie czyny. Nad wieloma góruje inteligencją i wiedzą ale złowrogi sens tej przewagi uwidacznia się w momencie zakazanego prawem zachowania. Swoboda umysłu i woli doprowadza go do studiów wyrządzonego przez siebie zła. Tak właśnie dojrzewają wyrzuty sumienia. W taki oto sposób rodzi się droga do zbrodni a złudzenia napawają coraz większą grozą.

"Zbrodnia i kara" dostarcza danych psychologicznych do badania natury człowieka. Przypomina o kardynalnych zasadach rządzących moralnością i porusza zagadnienia ludzkiego sumienia z iście chorobliwym zacięciem do uzewnętrzniania wszystkiego co własne i skryte. Kunsztownie skonstruowane dialogi brzmią czasem jak majaki mających straszne rzeczy na sumieniu niespokojnych charakterów. Czytając to dzieło Dostojewskiego miałem poczucie niezwykłej wagi etyki w otaczającej mnie rzeczywistości. Zestawiałem ze sobą duchowe i materialne czynniki, nakładając je na siebie i ważąc ciężar morderstwa. Przymierzałem zbrodnię do spodziewanej kary, oczekując moralnego wytłumaczenia czynów Raskolnikowa.

"Człowiekiem jestem; nic co ludzkie nie jest mi obce". Jednak pomimo tej humanistycznej dewizy, wzdrygam się na myśl o usprawiedliwianiu problemów stanu duchowego zbrodniarza. Oddaję pokłon niepotrzebnemu cierpieniu i bohaterom zgnębionym lękiem. Jednak boję się oceniać przypominający chorobę, upadek silnej woli. Uważam "Zbrodnię i karę" za najlepszą przeczytaną przeze mnie dotychczas powieść rosyjskiego pisarza. Myśli będącego wielkim psychologiem Dostojewskiego, brzmią w niej bardzo rozsądnie. Chociaż jego bohaterowie bywają często chaotyczni i ordynarni, to potrafi on włożyć w ich usta zdania będące epokowymi odkryciami psychologii. Z wielkim niepokojem śledziłem drogę "Zbrodni i kary" do ukazania wewnętrznej walki, toczonej gdzieś w głębi duszy. Jeśli ktoś z Was dopiero planuje odkrywanie twórczości Fiodora Dostojewskiego, to zachęcam do tego, aby się zmierzył najpierw z upadkiem Rodiona Romanowicza Raskolnikowa.

Ecce homo - oto jest człowiek z jego wszystkimi wątpliwościami, z osobowością pełną rozbieżności. Oto natura domagająca się wyjaśnień i jednostka biorąca na siebie cierpienie. To nowy człowiek przechodzący przez próbę sumienia, toczący walkę z samym sobą. Osamotnienie tej postaci sięga granic ale jej świadomość to wielki skarb buntowniczego umysłu. Stworzył go Fiodor...