Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Z góry przepraszam wszystkich fanów tego autora, zwłaszcza tych wrażliwych, i odradzam czytania tej recenzji. Nie będzie przyjemnie. Ta książka jest tak zła, że w pewnym momencie zaczęłam się z niej śmiać. Jej jedynym pozytywem jest to, że jest krótka. "Serce ciemności" Jacka Dukaja to "spolszczenie" i uwspółcześnienie powieści Josepha Conrada pod oryginalnym tytułem "Heart of Darkness", wcześniej tłumaczonym jako "Jądro ciemności". Poznajemy ją z perspektywy marynarzy słuchających opowieści swojego kapitana, Marlowa, o pewnej podróży do samego środka Afryki. Miał wyprowadzić stamtąd Kurtza - okrutnego człowieka, który dorobił się na sprzedaży kości słoniowej - i dowieźć go z powrotem do Wielkiej Brytanii. W wersji Jacka Dukaja, gdzie Joseph Conrad ma mu siedzieć w głowie i dyktować opowieść (powstrzymam się od komentarza, jak to brzmi),poznajemy podobną historię, lecz niesamowicie spłyconą i napisaną nieprzystającym językiem, choć dziejącą się w tym samym okresie historycznym, co oryginał. "Serca ciemności" nie można czytać, nie znając pierwotnej wersji. Lecz nawet mając ją za sobą łatwo pogubić się w tej stustronicowej historii, całkowicie pozbawionej charakteryzacji postaci, związków przyczynowo-skutkowych i sensownej fabuły. "Serce..." jest jakby "Jądrem ciemności" na przyspieszeniu. Praktycznie od razu "Karolek" (został tak nazwany w książce!) Marlow wyrusza statkiem do Afryki, a jego błagania u wpływowej ciotki, by wprowadziła go do firmy, są streszczone w jednym akapicie. <i>Żałosne, prawda? Karolek Marlow wykorzystuje kobiety, żeby załatwić sobie robotę. Koniec świata!"</i> To tak naprawdę jedyny opis starań Marlowa i jego jedyna charakteryzacja. Dalej rozpoczyna się podróż bezpośrednio do Kurtza. Omijamy opisy miejsc, okrucieństw stosowanych na niewolnikach i rdzennej ludności, przeszkód na drodze do środka kontynentu. Ciężko określić, na co Dukaj poświęcił te sto stron, gdyż tak naprawdę nie ma tu niczego: ani opisu podróży, ani przesłania, ani opisu postaci. Fabule brakuje logiki, a działania Marlowa - zwłaszcza jego pomoc dla Kurtza - nie mają żadnego podłoża. Zamiast tego mamy... "zabawę językiem". Książka jest napisana tak współczesnym językiem, że to aż razi. Akcja dalej toczy się w XIX wieku, ale istnieją tam już Menadżerowie, Korporacje, frajerzy i faceci. Marlow raz mówi językiem potocznym, wtrąca "no", "i co" czy równie luźne "co jeszcze...". Przyjmuję do wiadomości, że takie było założenie, lecz w takim razie powinno być ono realizowane konsekwentnie. Język potoczny i niewyszukany przeplata się tutaj z próbą budowania patosu. Pojawiają się tu urywane zdania, akapity niezakończone znakami interpunkcyjnymi i mnóstwo elips. I nie mogłabym zapomnieć o pseudo-głębokich przemyśleniach wrzuconych do narracji: "Tak śnimy i tak żyjemy - samotnie". Koło zdań takich jak "Mówi rzeka; mówi ciężkie powietrze nocy, mówi ciemność" (które faktyczne brzmi poetycko) pojawia się: "Aż mi się głupio zrobiło" i "Mówię wam, nigdy nie spotkałem osobników do tego stopnia odklejonych od rzeczywistości". Z kolei ja jeszcze nigdy nie spotkałam się z autorem tak odklejonym od dzieła, na którym bazuje swój tekst. Ponadto, formatowanie tekstu jest okropne. Niemiłosiernie duża czcionka, gdy czytamy z perspektywy słuchających marynarzy, i nieznośnie mała, gdy opowiada Marlow, sprawiają, że czyta się niewygodnie, zwłaszcza w formie e-booka. Na Legimi musiałam dostosowywać czcionkę do narracji. Prawdopodobnie największą wadą jest jednak to, jak płytka stała się ta historia. Pisząc opowieść o czasach kolonialnych w XXI wieku, gdy te pęta zostały oficjalnie zdjęte (a w praktyce konsekwencje i podziały są do dziś),jest olbrzymi potencjał do krytyki okrucieństwa, chciwości i rasizmu. Tymczasem u Dukaja nie ma nic. Traktowanie niewolników jest wspomniane mimochodem, o torturach w Kongu Belgijskim nie ma praktycznie nic, a o rasizmie nie ma wzmianki. Przez pół książki cieszyłam się, że chociaż nie ma obraźliwego słowa na M, po czym się pojawiło. Już nawet Joseph Conrad, nafaszerowany duchem brytyjskiego imperializmu, skrytykował choćby chciwość. Nie oczekiwałam nic po tej książce, bo nie podobał mi się również oryginał, ale ta lektura i tak zdołała mnie zawieść. Zniechęciła mnie też do planów sięgania po inne książki tego autora, bo jeśli styl jest jakkolwiek podobny... To ja już wolę posłuchać opowieści żuli spod sklepu.