Jak rzeka literatury szeroka i głęboka – książek o książkach powstało już tyle, że trudno je wszystkie zliczyć i sklasyfikować. Jeśli przyjrzeć się tematowi bliżej, nietrudno zauważyć, jak wiele jest wśród nich pozycji wybitnych, cenionych na całym świecie lub po prostu niezwykle popularnych. Dość uznać, że zapełnione słowem szeleszczące kartki są (siłą rzeczy!) tematyką bliską całej rzeszy czytelników i utalentowanych autorów. Do tego rodzaju metaksiążkowej twórczości należy również „Cudzoziemiec w Olondrii” Sofii Samatar – poetycki i przepełniony magią – jak głosi podtytuł – Kompletny pamiętnik mistyka Jevicka z Tyomu.

Podobnie jak w świętej księdze jednej z najpopularniejszych religii świata, również historia młodego Jevicka zaczyna się od słowa. Czy – jak rzec się raczej powinno – historia właściwa, ta, która stanowi egzotyczną opowieść snutą przez tytułowego bohatera – syna bogatego kupca korzennego z leżącego gdzieś na peryferiach świata archipelagu. Wyspy Herbaciane są oddalone od stanowiącego centrum cywilizacji Imperium Olondryjskiego nie tylko geograficznie, ale także kulturowo – w ojczyźnie Jevicka umiejętność czytania i pisania jest czymś całkowicie abstrakcyjnym (wyjątkiem stosowania pisma są proste obliczenia matematyczne). Chłopak zdobywa te cenne umiejętności dzięki przybyłemu aż z Imperium nauczycielowi. Staje się to kluczem do przyszłych wydarzeń – strasznych i wspaniałych zarazem – jak również swoistą klamrą kompozycyjną spinającą cały utwór, bo na słowach historia cudzoziemca w Olondrii także się kończy.

Cała podróż młodego Jevicka do tytułowej krainy obfituje w tajemnicze i budzące fascynację wydarzenia. Jego przeżycia przeplatają się z historiami przytaczanymi przez napotkane po drodze postaci. Snute opowieści w niezwykły sposób okazują się stanowić część przeszłości, teraźniejszości, a nawet przyszłości chłopca. Nawet słowa napisane setki lat wcześniej zdają się wywierać istotny wpływ na przebieg wydarzeń.

Misterna konstrukcja opowieści nie jest bynajmniej jedyną zaletą debiutanckiego dzieła Sofii Samatar. Oniryczny, obfitujący w plastyczne i rozbudzające percepcję opisy język wspaniale zarysowuje egzotyczne tło powieści. Historia rozwija się wielowarstwowo i powoli, co pozwala w spokoju nacieszyć się pięknem orientalnego krajobrazu, dynamiką następujących po sobie wydarzeń, a także brzmieniem poszczególnych słów, zdań i nazw. Sposób prowadzenia narracji nasuwa nieco na myśl prozę Catherynne M. Valente, publikowaną również w ramach serii wydawniczej Uczta Wyobraźni. Styl nie jest zresztą jedyną cechą łączącą pisarstwo obu Amerykanek – zdecydowanie należy tu również zwrócić uwagę na fakt wyjątkowo sprawnego spajania elementów kultur i folkloru z całego świata.

Taka właśnie ocierająca się o postmodernizm interkulturowość, obfitująca w poruszające emocje i wyobraźnię nawiązania mogłaby zresztą przyczynić się do tego, aby „Cudzoziemiec w Olondrii” na stałe wszedł do literackiego głównego nurtu obok tytułów takich jak „Cień wiatru” Carlosa Ruíza Zafona czy „Imię róży” Umberto Eco (nie tracąc przy tym wcale na wartości jako perełka fantasy niemal dorównująca takim nazwiskom jak wspomniana wyżej Catherynne M. Valente czy Jo Walton). Jest to z całą pewnością pozycja, która zadowoli każdego miłośnika malowanych słowem orientalnych krajobrazów, szeroko rozumianej niezwykłości i tajemniczości, a przede wszystkim wszystkich tych, którzy zgodzą się z twierdzeniem, że niszczenie książek to zbrodnia.

Recenzja dostępna również na: http://baza.fantasta.pl/ksiazka.php?id=12608

Jak rzeka literatury szeroka i głęboka – książek o książkach powstało już tyle, że trudno je wszystkie zliczyć i sklasyfikować. Jeśli przyjrzeć się tematowi bliżej, nietrudno zauważyć, jak wiele jest wśród nich pozycji wybitnych, cenionych na całym świecie lub po prostu niezwykle popularnych. Dość uznać, że zapełnione słowem szeleszczące kartki są (siłą rzeczy!) tematyką...