Mika Waltari napisał interesującą powieść historyczną, a ściślej cykl zatytułowany „Trylogia Rzymska”, której akcja rozgrywa się w I w. n. e. Miejsc akcji tu jest troszkę, rozrzut bardzo duży, niemal całe Imperium Rzymskie od wschodu na zachód, od północy na południe. Jednak dominujące znaczenie mają dwa: Jerozolima i Rzym. Oczywiście, że ważne jest to co się dzieje pod kątem wydarzeniowym, ale jeszcze ważniejsze pod kątem mentalnościowym.

Głównych bohaterów mamy dwóch Marek Mezencjusz Manilianus i Minutus Lauzus Manilianus. Ojciec i syn. Cała reszta to postacie drugoplanowe, acz niewątpliwie ważne, bo przecież przynajmniej niektórzy z nich postaci historyczne, w tym kilku cesarzy Rzymskich, a także, co najważniejsze osoby znane z kart Biblii, w tym sam Jezus z Nazaretu, jego uczniowie, przede wszystkim Piotr i Paweł, a więc są to związane z nową, na tamte czasy religią chrześcijańską. Mamy tu pewne zderzenie cywilizacji Rzymskiej, opartej na intelektualnych zdobyczach starożytnych Greków, co nie znaczy, że Rzymianie nic nie wymyślili, bo jednak ich państwo przekształcone w Imperium przetrwało ponad tysiąc lat, a także bliskiego wschodu, a więc Żydów, bo to z judaizmu, wykształciła się nowa religia, chrześcijaństwo. Powstała tu pewna mentalna rozbieżność, Rzym jako stolica cywilizacji i wartości jakie za sobą niosła, jak powszechnie wiadomo niemal wszystkie religie starożytne były politeistyczne, a Żydzi, a potem również chrześcijanie głosili koncepcje jednego Boga. O ile Żydów nikt na serio nie traktował, bo zawsze byli zamknięci na kontakty ze światem zewnętrzny, np. pobożny Żyd stanowczo nie mógł jadać posiłków z obcymi i wiele innych tego typu regulacji, które są szczegółowo w Starym Testamencie opisane. Pewnie Żydzi byli uważani za wariatów, ale Rzymianie wychodzili z założenia, że póki siedzą cicho i nie próbują innych nawracać, to nikt sobie nimi głowy nie zaprzątał, zwykła prowincja, która jest nieco trudniejsza w rządzeniu niż inne, bo Żydami trudno się rządzi i tyle. Natomiast inny problem stanowili chrześcijanie, bo ci mieli już w tym czasie ambicję nawracać cały świat, a to dla ludzi o mentalności świata antycznego stanowiło poważny kłopot, jak akceptować tego typu nauki. Najpierw myślano, że ta sekta sama przeminie, jaka każda nowość, a potem jak te spekulacje się nie sprawdzały uznano, że trzeba jakoś problem rozwikłać. Pożar Rzymu za czasów cesarza Nerona dał okazję do stworzenia pierwszych poważnych plotek na temat chrześcijan. Z tych plotek można było się dowiedzieć, że chrześcijanie są wrogami rodzaju ludzkiego. Co dało impuls do prześladowań wyznawców Chrystusa.

Ale zacznijmy wszystko od początku. Tak naprawdę najbardziej wartościowy z tej trylogii jest pierwszy tom „Tajemnica królestwa”, bowiem oprócz wartości typowo historycznych, ma on znaczenie uniwersalne. Bo jest tam mowa mniej ni więcej jakie piękno jest zawarte w religii chrześcijańskiej. Ten pierwszy tom ma charakter epistolarny, ponieważ Marek pisze listy do Tulii, kobiety, którą kocha, a którą był zmuszony opuścić, bo musiał wyjechać z Rzymu. Marek trafia do Aleksandrii, studiuje w Bibliotece Aleksandryjskiej filozofię, trafia też na wzmianki o chrześcijanach, dowiaduje się też, że rodzina Jezusa z Nazaretu była w Egipcie. To go zainteresowało na tyle, że postanowił się wybrać do Jerozolimy. I tam Marek, spotyka swojego rówieśnika Jezusa w momencie gdy ten umiera na krzyżu. Potem zarówno przez cały pobyt w Palestynie, jak i przez całe swoje życie stara się zrozumieć co tam się wydarzyło i na czym polegają nauki Jezusa. Nie trudno mu się dziwić, że nie rozumiał, skoro na początku problemy ze zrozumieniem nauk mistrza mieli nawet jego uczniowie. Marek przyjmuje chrzest bardzo późno, w Rzymie jakieś 30 lat później.

Drugi i trzeci tom, to wcale nie mniej zawiłe losy syna Marka Minutusa. Wiedzie on życie bogatego rzymianina, bo ojciec zbił spory majątek, robi karierę w wojsku i polityce, będąc blisko kręgów władzy dowiaduje się o problemach jakie sprawiają chrześcijanie. Z jednej strony wie, że są to przyzwoici ludzie, pokojowo do świata nastawieni, a z drugiej słyszy plotki, że chrześcijanie odprawiają jakieś tajemnicze rytuały, w których ponoć są składane ofiary z ludzi. Do tego pożar Rzymu, jedni oskarżają o to Nerona, inni chrześcijan. Oskarżanie władzy, nawet jeśliby to była prawda, zawsze jest niebezpieczne, tak więc chrześcijanie na kozłów ofiarnych się bardziej nadawali. Tyle, że plotka o chrześcijanach wcale nie zmniejszyła podejrzeń, że to mógł być Neron, a wręcz je nasiliła, bo chrześcijanie oskarżali cesarza, że jest wcieleniem szatana. Minutus uważa, że jego ojciec jest niespełna rozumu, jawne oskarżenie Nerona przez Marka w senacie, zdawało się to potwierdzać. Minutus dalej kontynuuje swoją karierę. Czy zmieni kiedyś zdanie i zostanie chrześcijaninem?

Odpowiedzi można się domyśleć, skoro książka w jakiejś części ma wymiar religijny. Mika Waltari stara się przekonać czytelnika, że nad obydwoma głównymi bohaterami Bóg czuwa, mimo, że oni tego nie wiedzą. Tak dokładnie jest, bo Bóg widzi w nich dobro i otwarte serca, mimo, że im samym trudno się do tego przyznać. A więc ten cykl ma bardzo duże znaczenie aksjologiczne. Czytelnik nie raz w czasie lektury zastanawia się, czy to o czym czyta nie odnosi się właśnie do nas, bo czy my znamy swojego Boga, mimo, że w niego wierzymy? Czy znamy prawdziwy sens wiary? I wiele tego typu podobnych pytań. W jakimś sensie każdy z nas ma coś w sobie z Manilianusa, jeśli poszukujemy Boga, to go znajdziemy, nawet jeśli nie zawsze sobie z tego sprawę zdajemy.

Podsumowując mamy do czynienia z naprawdę świetnymi książkami, które w całości stanowią „Trylogię Rzymską”, dlatego też koniecznie trzeba je przeczytać.







Ad.

* 1. Tajemnica królestwa, 2. Rzymianin Minutus, 3. Mój syn Juliusz

Mika Waltari napisał interesującą powieść historyczną, a ściślej cykl zatytułowany „Trylogia Rzymska”, której akcja rozgrywa się w I w. n. e. Miejsc akcji tu jest troszkę, rozrzut bardzo duży, niemal całe Imperium Rzymskie od wschodu na zachód, od północy na południe. Jednak dominujące znaczenie mają dwa: Jerozolima i Rzym. Oczywiście, że ważne jest to co się dzieje pod...