Rzadko czuję potrzebę recenzowania audiobooków, z tej prostej przyczyny, że zwykle wybieram do słuchania książki znajdujące się poza mainstreemem moich czytelniczych zainteresowań, a zatem statystycznie częściej trafiam z nimi jak ślepa kura w płot. Tym razem jednak było inaczej.

„Paradyzja” Zajdla wpisująca się w nurt tzw. literatury antyutopijnej z jej wyśmienitymi przedstawicielami m.in. Georgem Orwellem (Rok 1984) czy Aldousem Huxleyem (Nowy Wspaniały Świat). Zajdel ukazuje i obnaża mechanizmy wspólne wszystkim totalitaryzmom (także tym noszącym maskę demokracji): scentralizowana kontrola, pogłębiająca się ingerencja państwa w życie obywateli, wszechogarniające zakłamanie, dezinformacja i strach. Wytrawnego smaku dodają całości niezwykle trafne, wręcz genialne przykłady uobecniania się w Paradyzji „niewidzialnej ręki państwa”. Przykładowo - wyrażenie „jednostka ludzka” jest tutaj rozumiane dosłownie jako jednostka, czy parametr świadczący o stopniu w jakim dany obywatel zasługuje na miano człowieka i związane z tym (nikłe) przywileje. Wartość owego parametru nie jest oczywiście stała - zależy od posłuszeństwa na rzecz systemu. Systemu, który ma oko i „ucho” na wszystkich obywateli dzięki przeźroczystym ścianom mieszkań, wszechobecnym podsłuchom (także endogennym), a przede wszystkim dzięki samouczącemu się programowi „analizy dyskursu” wyłapującemu niestosowne czy wręcz zakazane słowa z każdej, nawet prywatnej rozmowy. (nie wiem jak wam ale mnie od razu nasunęło się z skojarzenie z analizą treści internetowych czy rozmów telefonicznych pod kątem występowania słów takich jak „atak bombowy” „zamach samobójczy” itd. - teoretycznie również ta recenzja zyska sobie dzięki nim pewien parametr istotności ;). Działający w Paradyzji system nie jest jednak nieomylny (jak chwała bogu każdy inny) - treści analizuje bowiem w sposób dosłowny, kompletnie nie radzi sobie natomiast z aluzjami i niedomówieniami. I tak powstaje koalang - nieoficjalny język Paradyzjan odwołujący się do inteligencji i zdolności skojarzeniowej rozmówcy, brzmiący jak zaawansowana poezja nowoczesna lub bełkot szaleńca (co w zasadzie - przynajmniej dla mnie - jest chyba jednym i tym samym ;).

Na tle fajerwerków erudycji typowych dla przedstawicieli socjologii fantastycznej bladziej wypada nieco szkicowa i nieprzekonująca konstrukcja psychologiczna głównych postaci oraz sama fabuła. Można to jednak autorowi wybaczyć, gdyż braki te rekompensują z naddatkiem ciekawie zilustrowane i skłaniające do przemyśleń analizy przyczyn z jednej strony bierności obywateli wobec nacisków władzy totalitarnej, z drugiej zaś procesu budzenia się świadomości istniejącego ucisku i narastania oporu aż do wybuchu buntu.

Czas powstania książki skłania ku interpretacji w duchu antykomunistycznym, czas odczytania z kolei pozwala na poszerzenie spektrum analizy o mechanizmy stosowane obecnie - na przykład w teoretycznie „wolnej” przestrzeni Internetu.

Warto - ku pamięci o przeszłości i ku przestrodze wobec czasów, które nadchodzą…

Rzadko czuję potrzebę recenzowania audiobooków, z tej prostej przyczyny, że zwykle wybieram do słuchania książki znajdujące się poza mainstreemem moich czytelniczych zainteresowań, a zatem statystycznie częściej trafiam z nimi jak ślepa kura w płot. Tym razem jednak było inaczej.

„Paradyzja” Zajdla wpisująca się w nurt tzw. literatury antyutopijnej z jej wyśmienitymi...