Prawie kompletnie nieznana, a znakomita książka, ze świetnie połączonymi dwoma planami. Miedzy Babilonią a PRL-em. Niezwykła niespodzianka, w części "starożytnej" przypomina nieco Egipcjanina Waltariego. Warto.

Prawie kompletnie nieznana, a znakomita książka, ze świetnie połączonymi dwoma planami. Miedzy Babilonią a PRL-em. Niezwykła niespodzianka, w części "starożytnej" przypomina nieco Egipcjanina Waltariego. Warto.

To się nie powinno udać a jednak się udało.Kilka tysięcy lat różnicy, dwie fabuły, łączący wątek. Nowacka płynnie przeplata dwie narracje: tę o kobiecie-bogini pełną mityczności, tragicznej powagi i egzotyki i tę o mężczyźnie- pisarzu pisaną wartkim, dowcipnym językiem, ukazującą w krzywym zwierciadle współczesne autorce środowisko intelektualne (zaryzykuję, że chyba tak wiele się nie zmieniło). Mamy dwóch bohaterów pozornie nic nie mających ze sobą wspólnego, ale obydwoje obdarzeni są jakimś darem od losu, który nie przynosi im osobistej satysfakcji i obydwoje po okresie miotania przez emocje i "wierzgania" poddają się swojemu losowi. W jednej niewielkiej książce udało się zawrzeć tragizm i dowcip, historie i współczesność, optykę kobiecą i męską, wzniosłość i porażkę. Dziękuję Grafzero za polecenie książki.

To się nie powinno udać a jednak się udało.Kilka tysięcy lat różnicy, dwie fabuły, łączący wątek. Nowacka płynnie przeplata dwie narracje: tę o kobiecie-bogini pełną mityczności, tragicznej powagi i egzotyki i tę o mężczyźnie- pisarzu pisaną wartkim, dowcipnym językiem, ukazującą w krzywym zwierciadle współczesne autorce środowisko intelektualne (zaryzykuję, że chyba tak...

Gdyby rzeczywiście na tym świecie istniała sprawiedliwość, to po pierwsze prezydent Ziemi nazywałby się, dziwnym trafem, tak jak ja, a po drugie „Prywatne życie entu Szubad” byłoby książką powszechnie znaną, uznaną i polecaną, tłumaczoną na setki języków, a może nawet na wieki napiętnowaną przynależnością do kanonu lektur szkolnych. Tymczasem pokutuje na bibliotecznych wyprzedażach, gdzie leży cichutko w kartonowym pudle, wyróżniając się jedynie wyjątkowo niewyróżniającą się okładką (pierwotnie, jak przypuszczam, przesłoniętą bardziej efektowną obwolutą).

Wydana w 1977 roku książka Ewy Nowackiej to, jak można zgadnąć po tytule, powieść historyczna osadzona w jakichś bliskowschodnich klimatach. Wszystko się zgadza, mamy entu Szubad, która w sumeryjskiej świątyni jest wcieleniem bogini, mamy knowania kasty kapłańskiej, duszne miasto, jaszczurki na nagrzanych murach itd., itp. Aż tu nagle po dwudziestu stronach następuje nagła zmiana miejsca i czasu akcji oraz bohaterów. Przenosimy się w czasy współczesne autorce i w odrębną opowieść – pisarzu Atanazym, któremu w życiu wiedzie się średnio, lecz który dostaje nagle atrakcyjną możliwość dorobienia scenariuszem do serialu o życiu Szubad. Pod jednym wszak warunkiem – scenariusz nie będzie podpisany jego nazwiskiem. Autorstwo weźmie na siebie jego kolega, który mu serialową fuchę załatwił. Jednym słowem, Atanazy podejmuje się podrzędnej funkcji ghostwritera, co wraz z rozwojem fabuły będzie budzić w nim coraz większe rozgoryczenie.


W powieści przeplatają się zatem dwie historie. Z jednej strony jest entu Szubad, która w wieku lat około czterdziestu traci płodność, a zatem i zdolność do ucieleśniania bogini; przeczuwa swój bliski koniec i zastanawia się nad życiem, które tak naprawdę nigdy nie należało do niej; poszukuje własnej tożsamości poza byciem małżonką boga. Z drugiej strony Atanazy radośnie lekceważy badania źródłowe, mieszając w scenariuszu różne kleopatropodobne klimaty i tworzy (kiczowatą, powiedzmy sobie szczerze) historię Szubad – pięknej królowej, spragnionej miłości i zdradzonej przez kochanka. Pierwsza opowieść jest refleksyjna i podana bardzo serio – w drugiej dominuje dystans i ironiczne poczucie humoru, swego rodzaju satyra na rządzony przez układy świat literatów oraz na proces powstawania dzieł popkultury (cytat z Atanazego na stronie 64: „nagie piersi Murzynek, piersi białe i czarne obok siebie, jak najwięcej piersi, klejnotów także jak najwięcej” – niech kto spojrzy na „Grę o tron” chociażby i powie mi, że ten tekst nie jest aktualny!).


Prawda, nie ma tu dramatycznej akcji dumasowskiej; jest za to genialny przykład metafikcji połączony z analizą psychologiczną. Metafikcja, pokrewna autotematyzmowi literackiemu – sprawa oczywista, mamy opowieść o tworzeniu opowieści, o tym, jak autor przekształca rzeczywistość, jak przedstawia własne mrzonki jako rzeczywistość, jak wreszcie te mrzonki za rzeczywistość uznaje i daje się im pochłonąć. Czytelnik (tj. ja) kiwa głową nad naiwnymi bajdurzeniami Atanazego, ale jednocześnie nachodzi go wątpliwość – na ile może ufać tej części książki, która opowiada o „prawdziwej” Szubad? To w końcu też tylko wymysł autorki, co prawda, miejmy nadzieję, lepiej oczytanej w historii starożytnej niż Atanazy, ale jednak wymysł.


Różnica bierze się jednak z aspektu psychologicznego: Szubad w swojej własnej historii jest traktowana jak człowiek – kobieta poszukująca siebie, snująca własne myśli, pełna własnych uczuć. Szubad Atanazego to model, archetyp Kleopatry stworzony i kultywowany przez mężczyznę, ucieleśnienie pragnień i przekonań o namiętnej kobiecie, obiekt, który Pigmalion może posiąść.

Gdyby chciało się pisać o całej zawartości ideowej tej książki, o wszystkich myślach, które się w związku z nią nasuwają, powstałaby istna encyklika dłuższa od samej powieści. Mnie „Prywatne życie entu Szubad” sprawiło ogromną przyjemność, zarówno dzięki swojemu ładunkowi intelektualnemu, jak i cierpkiemu poczuciu humoru. Gdyby na tym świecie istniała sprawiedliwość...
(recenzja opublikowana również na stronie https://straszna-nisza.blogspot.com/)

Gdyby rzeczywiście na tym świecie istniała sprawiedliwość, to po pierwsze prezydent Ziemi nazywałby się, dziwnym trafem, tak jak ja, a po drugie „Prywatne życie entu Szubad” byłoby książką powszechnie znaną, uznaną i polecaną, tłumaczoną na setki języków, a może nawet na wieki napiętnowaną przynależnością do kanonu lektur szkolnych. Tymczasem pokutuje na bibliotecznych...