Zjednoczone Królestwo, Wielka Brytania, a może Wyspy Brytyjskie? Problem nazewnictwa, dalece wykraczający poza sferę leksykalną, a obejmujący swoim zasięgiem choćby kwestie kulturowe, narodowościowe czy socjologiczne, jest zarówno punktem początkowym, jak i końcowym rozważań Normana Daviesa, uznanego historyka, który swoją przekrojową pracę obejmującą dzieje Anglii, Szkocji, Walii i Irlandii od czasów prehistorycznych po rok 1999 zdecydował się zatytułować w prosty, ale jakże rozmyślny sposób — „Wyspy. Historia”.

Choć mamy do czynienia z pracą rozbudowaną i raczej nieprzeznaczoną dla nowicjuszy w dziedzinie historii, została ona napisana w sposób dość przystępny, językiem bogatym, a zarazem nienaszpikowanym niezrozumiałymi pojęciami. Davies potrafi logicznie i zrozumiale wyjaśnić historyczne zawirowania oraz wytłumaczyć ciągi przyczynowo-skutkowe kolejnych wydarzeń. Autor odchodzi często od porządku chronologicznego, decydując się na omawianie tematyczne różnorakich zagadnień czy procesów obecnych w danej epoce — kreśli w ten sposób zmieniający się obraz społeczeństwa, wspomina o imperialnych wyprawach badawczych, przygląda się rozwojowi dyscyplin sportowych czy komentuje obowiązujące systemy metryczne.

Trudno jednak nie odnieść wrażenia, iż przez tę przekrojowość i bardzo szeroki zakres tematyczny ucierpiała szczegółowość. Choć dowiemy się, kto po kim zasiadał na tronie Anglii czy Szkocji, o czasach panowania danego króla czy królowej wiele nie przeczytamy. Możemy zapomnieć także o ciekawostkach z ich życia. Co dziwi jeszcze bardziej, również niektórym wydarzeniom, wydawałoby się — istotnym, Davies postanowił nie poświęcać wiele miejsca. O bitwie pod Trafalgarem usłyszymy jedynie przy okazji opisywania rozwoju brytyjskiej marynarki; o tym zaś, czemu w ogóle do potyczki doszło i jaki był jej kontekst historyczny — musimy doczytać z innych źródeł. Z kolei o Waterloo przeczytamy tylko w kontekście szkockich górali i Irlandczyków, stanowiących znaczny odsetek żołnierzy we wcześniej prawie wyłącznie angielskich oddziałach.

Nie oznacza to, że „Wyspy” serwują odbiorcom wyłącznie suche fakty. Davies często obala popularne mity, jak choćby te związane z Robin Hoodem czy Wielką Kartą Swobód, co urozmaica lekturę. Na deser czytelnicy otrzymują zaś bardzo rozbudowaną sekcję końcowych dodatków; na przeszło stu stronach znajdziemy między innymi mapy, drzewa genealogiczne, zapisy nutowe i słowa tradycyjnych pieśni, tabele ze zmieniającymi się miarami i wagami oraz szczegółowe dane demograficzne.

Co ciekawe, a w dodatku rzadko spotykane w pozycjach stricte historycznych, Norman Davies nie stroni od rozbudowanych dygresji poświęconych językowi i literaturze. W każdym rozdziale pochyla się nad najbardziej znanymi sylwetkami twórców, którzy opisywali otaczają ich rzeczywistość. Pozwala mu to na ocenę bądź obserwację procesów historycznych przez pryzmat dzieł powstałych w określonej epoce i skoncentrowanych wokół istotnych przemian czy wydarzeń. Davies chętnie cytuje także fragmenty znanych utworów prozatorskich, lirycznych oraz pieśni i przyśpiewek.

Jak można wyczytać pomiędzy wierszami, jednym z powodów powstania „Wysp. Historii” była jednostronność i niekompletność wcześniejszych opracowań poświęconych Zjednoczonemu Królestwu. Wielu badaczy miało tendencję, by stawiać znak równości między Anglią a wszystkimi ziemiami wchodzącymi w skład Wysp, przy jednoczesnym ignorowaniu dziejów Szkotów, Walijczyków i Irlandczyków. Davies nie popełnia tego błędu, jego książkę cechuje szerokie i dość obiektywne spojrzenie zarówno na wcześniejsze dzieje, jak i współczesne losy swojej ojczyzny. Dzięki temu „Wyspy” są dziełem kompleksowym i wartym uwagi, idealnym w charakterze pierwszego kontaktu z rozbudowaną historią tego obszaru. Pasjonaci żądni szczegółów dotyczących konkretnej epoki czy losów danej postaci będą musieli jednak sięgnąć po inne, bardziej wyspecjalizowane prace.

Marta "Oceansoul" Najman