Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Całkiem zgrabne i dobrze napisane historia pieniądza - to ważne, to nie książka o ekonomii jako takiej, co o pieniądzu, jego naturze i związanych z tym kryzysów. Ja wiem, że dla wielu monetarystów, czy (zwłaszcza) zwolenników szkoły Austriackiej to płacz jeno, że za dużo o tym Keynsie ALE - po pierwsze i Keyness i Friedmann są cytowani wtedy, gdy okazało się że sporo ich przewidywań było trafnych. Po drugie to właśnie nie jest książka o teoriach ekonomicznych (bo tych jest więcej niż 2 czy 3, tylko dobre kilkanaście i szkoła austriacka czy keynsizm jest tylko jedną z nich),tylko o tym co się realnie wydarzyło. Modele ekonomicznie opisują co mogłoby być, a Ferguson opisuje tu to co się wydarzyło, nie dywaguje o altrenatywych wersjach historii. Jeśli gdzie popełnił jakiś błąd (a książka jest sprzed ponad dekady) to dość dobrze ocenia reformy tzw "Szkoły chicagowskiej" w Chile za gen. Pinocheta i reformę systemu emerytalnego zbudowanego o giełdę - w myśl zaleceń monetarystów. Wtedy nie mógł tego wiedzieć, ale dziś generalnie ten system okazał się niewypałem i państwo musi przejąć wypłatę sporej części emerytur, bo system oparty o giełdę nie potrafił zapewnić odpowiednich wypłat (średnia emerytura jest niższa od minimalnego wynagrodzenia). By być oczywiście uczciwym trzeba też napisać (Ferguson o tym tylko wspomina),ze przed reformą, system chilijski był dramatycznie więc niesprawiedliwy, pogmatwany i także niezbyt wydolny. To raczej przykład że model ekonomiczny musi uwzględniać także wątki społeczne - bo ponad 60% chilijczyków chce raczej jego likwidacji. No ale to na marginesie. Według mnie książka to raczej przestroga - że nie pamiętamy, nie pamiętamy o kryzysach, jak wielka jest ich siła. Autor ciekawie zwraca uwagę, że w przededniu kryzysu 2007 r. tylko zdecydowanie mniejszościowa grupa finansistów pamiętała jakikolwiek kryzys U NICH - bo azjatyckie kryzysy końca lat 90-tych zostały zapakowane do pudełeczka "nie znajo się", wiec poprzedni był 20 lat wcześniej i mało kto go odczuł. Niemniej ciekawie opisuje reakcje banków centralnych na kryzys 2007 r. - wielki dopływ płynności być może uratował nas przed jeszcze większą skalą kryzysu - jak w 1929 r. i to była bodaj największa lekcja jaką stamtąd wynieśliśmy. Możemy dziś się zżymać, "że tyle kasy idzie w te banki", niemniej problem jest głębszy i nie ogranicza się do "nie dawajmy im" bo to akurat tylko pogłębi kryzys. Jednocześnie Autor bywa krytyczny względem szczególnie wielkich instytucji finansowych - opisuje ciekawy aspekt - gdy zwiększanie ryzyka daje konkretne bonusy finansowe, gdy się zaś nie uda - z pomocą przychodzić ma państwo (by "ratować gospodarkę") - uodparnia to obawy przed złymi ruchami zarządy. Warto o tym pamiętać, gdy słyszy się potem że taki szeregowy Kowalski powinien pamiętać o ryzyku ;). Niezależnie od tego Autor ciekawie opisuje właśnie naturę kryzysów, widzi jak pieniądz i system monetarny buduje potęgę kraju, ale przestrzega przed brakiem kontroli i swoistej samoświadomości. Katastrofa to często co postrzegamy jako coś z przeszłości a nie coś co realnei nas może dotknąć. To w ogóle bardzo ciekawa obserwacja (bo ekonomia to przecież wbrew pozorom nauka o zachowaniach społecznych, a nie twarde prawa fizyki ;) ) o tym jak ludzie nie pamiętają, np wielkich epidemii i śmiertelności z tym związanych i dziś mogą powstać ruchy antyszczepionkowe, albo jak sam Ferguson wskazuje - pamięć o powodzi trwa ok 2 pokolenia i następne znowu zaczynają zabudowywać tereny potencjalnie powodziowe, aż do następnego kryzysu. I to też właśnie kryzysach wynikłych z nadmiernej deregulacji i dziś mogą powstawać teorie mówiące że rynek sam tylko sam wszystko załatwi. Ferguson nie krytykuje tu wolnego rynku jako takiego, wskazuje tylko na ponadczasowy sposób działania homo sapiens - który wyeluował na sawannach i patrzył na zagrożenia tu i teraz, reszta to mity i legendy :)