Alice Munro należy do grona osób wymienianych już od jakiegoś czasu jako potencjalni laureaci nagrody Nobla. Częściej niż rzadziej zdarza się jednak, że Noblem honoruje się autorów na polskim rynku wydawniczym mniej lub zupełnie nieznanych. Munro do nieznanych na pewno nie należy, choć liczba wydanych w Polsce zbiorów opowiadań spod pióra kanadyjskiej autorki, w porównaniu z jej twórczym dorobkiem wciąż jest jeszcze mała. Obok wydanych przez Wydawnictwo Literackie Widok z Castle Rock i Zbyt wiele szczęścia oraz przez wydawnictwo Dwie Siostry Kocha, lubi szanuje i Uciekinierka, „Za kogo ty się uważasz?”, wydana przez W.A.B., jest dopiero jej piątą z kolei publikacją na polskim rynku. Pod koniec stycznia nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazał się kolejny tytuł Taniec szczęśliwych cieni.

„Za kogo ty się uważasz?” to osobliwy zbiór opowiadań. Dziesięć rozdziałów książki, dziesięć opowiadań, to powiązane ze sobą opowieści o Rose w różnych momentach jej życia. Zastanawiałam się czy każde z nich można by czytać osobno oraz wybiórczo. Wydaje się, że tak, gdyż każda z części książki jest odrębną całością, z początkiem i końcem, a także nie nawiązuje bezpośrednio do wcześniej opisywanych wydarzeń. To, co byłoby w opowiadaniach niedopowiedziane, niedopowiedzianym zostać może, a to, co Munro czytelnikowi przypomina, nie przeszkadza być przypomnianym. Ze wszystkich połączonych jednak opowieści, tworzy się całościowa historia Rose. Kolejne momenty jej życia dokładamy do jej wizerunku jak puzzle. Poza kilkoma wyprzedzeniami akcji, które sporadycznie Munro umieszcza w opowieściach, z każdym kolejnym rozdziałem dowiadujemy się co nieco o życiu coraz starszej Rose. Najpierw jest dziewczynką, później uczennicą, następnie przeżywa swoją pierwszą przygodę miłosną, dorasta, zakłada rodzinę itd. Każdy z tych rozdziałów opowiada o dojrzewaniu i o tym, co kształtuje dziewczynę.

Sposób w jaki książka jest napisana i atmosfera, którą Munro roztacza, przypominał mi raczej aurę z amerykańskich filmów lat 60., niż kanadyjski klimat. Na okładce widzimy dziewczynę opatuloną ręcznikiem, malującą się po kąpieli. Patrzy na nas, choć prawdopodobnie stoi przed lustrem. Za kogo ty się uważasz? Brzmi pytanie. Idealnie pasuje ono do tego wizerunku dziewczyny, która, pomimo tak zwyczajnej rzeczy, jak poranny makijaż, wydaje nam się próżną. Stroi się, pozuje. Przypomina nam gwiazdy Hollywood, z ikoną seksu, Marylin Monroe na czele. Rose ma w sobie coś z tej okładkowej dziewczyny, a także z hollywoodzkiej gwiazdy. I choć naszej bohaterce udaje się odnieść telewizyjny sukces, o czym kilka razy wspomina Munro, jej sława jest przez autorkę niejako marginalizowana. Na planie pierwszym stoi wciąż kompleks małomiasteczkowej dziewczyny, która za wszelką cenę pragnie się wybić i pokazać światu na co ją stać. Wciąż jednak spotyka się z pytaniem zadawanym przez macochę, Flo, czy przez nauczycielki: „Za kogo ty się uważasz?”. Właśnie to pytanie ma sprowadzić Rose do pionu przeciętności.

Historia Rose napisana jest świetnie, a czyta się ją szybko i z pełnym zaciekawieniem. Jest to opowieść o dojrzewaniu, o poszukiwaniu swojego miejsca w życiu, ale przede wszystkim o marzeniach, planach i aspiracjach. Rose wciąż czegoś pragnie: być nieprzeciętną, wyróżniać się, opuścić swoje miasteczko, być bogatą, pokazać wszystkim, że jest więcej warta. Znajome jednak pytanie, mimo wszelkiej pomyślności, która towarzyszy jej w różnych etapach życia, unieważnia wszelki sukces i nieustannie spycha ją w przeciętność, jak gdyby nawet żadna sława w szerszej perspektywie nie miała znaczenia, nie większego, niż własne korzenie, pochodzenie, miejsce, z którego się wywodzimy i otaczający nas ludzie, oraz to wszystko, co determinuje nas samych i kształtuje takimi, jakimi jesteśmy i jakimi się chcemy stawać.

Monika Samiotowska-Adamczyk