'Marta' to powieść tendencyjna polskiej pisarki Elizy Orzeszkowej tworzącej w czasach pozytywizmu. Orzeszkowa jest znana zapewne wszystkim, gdyż jej 'Nad Niemnem' i 'Gloria victis' to lektury szkolne. Elise Orzeszko pisała w sposób realistyczny i nierzadko zabierała głos w ważnych sprawach społecznych swojej epoki, szczególnie dotyczących emancypacji kobiet ('Kilka słów o kobietach') i asymilacji Żydów ('O Żydach i kwestii żydowskiej'). Była nominowana do Nagrody Nobla w 1904 roku, ale ostatecznie dostał ją Henryk Sienkiewicz. Gdy była nominowana po raz drugi (1909)- przegrała ze Szwedką Selmą Lagerlöf.

Główną bohaterką książki jest Marta, młoda dziewczyna, której świat wali się w gruzy, gdy zostaje wdową z córeczką na utrzymaniu. Kobieta wychowywana na salonową damę, tułacze się po mieście w poszukiwaniu pracy. Zostaje zwalniana i odrzucana, ponosi kolejne porażki. Nie może nauczać francuskiego, bo ma mniejszą wiedzę niż jej uczennica; nie chcą przyjąć jej do sprzątania w domu, gdyż ma małe dziecko. Nie może malować, grawerować i pracować w sklepie z tkaninami- gdyż pracują tam wyłącznie mężczyźni. Sprawy dodatkowo się komplikują, gdy dziewczynka zapada na ciężką chorobę, a Marcie brakuje środków na jedzenie, lekarstwa i ogrzewanie...

Kobieta, jaką była Marta, to istota zaprogramowana, by ładnie wyglądać, sklecić kilka zdań po francusku i zagrać na fortepianie. Wychowanie i rodzina w ogóle nie przygotowały jej do prawdziwego, trudnego życia. W mentalności ówczesnych ludzi nie było jednak miejsca dla pracującej kobiety. Świat i zmiany przemysłowe wyprzedziły jednak umysły, a wiele wdów czy kobiet niezamężnych nie mogło znaleźć dla siebie miejsca w rzeczywistości. Orzeszkowa poruszył a bardzo ważny temat wykluczenia społecznego.

Można się też dopatrzeć wielu absurdów tamtego świata, jak np. umięśnionych mężczyzn, którzy pracowali w sklepie dla kobiet. Zwijali i sprzedawali luksusowe tkaniny, podczas gdy mogła to robić kobieta. Marta doznała wielu upokorzeń, naśmiewano się z jej prób zatrudnienia w grawerni, czy u malarza. Mimo talentu, nikt nie chciał zatrudnić kobiety na męskim stanowisku. Każdy dawał jej pieniądze, zamiast pracy, którą mogła i chciała wykonywać. To ważna cnota, bo wiele ludzi w dzisiejszych czasach myśli, że wszystko im się należy i można nie pracować.

Trudna rzeczywistość wykończyła główną bohaterkę powieści Elizy Orzeszkowej. Książka jest uboga w opisy rozpaczy żony po śmierci męża, bo autorce zależało bardziej na nakreśleniu aspektów społeczno-ekonomicznych owdowienia Marty. Mogę się właściwie pokusić o stwierdzenie, że poboczni bohaterowie nie są szczególnie wyraziści i cała powieść dotyczy właściwie jednej postaci. Tragedia Marty jest naprawdę niezmierna i wielowymiarowa. Kobieta nie może podjąć pracy, nie może zapewnić córce przetrwania, wzbrania się przed prostytucją...

Powieść według mnie powinna być lekturą szkolną, idealnie prezentowała by realizm literatury pozytywistycznej. Jest to również cenne źródło wiedzy i czynnik umoralniający młodzież. Historia Marty jest dramatyczna, ale prawdziwa. Po jej przeczytaniu wiele kobiet może odetchnąć z ulgą, że takie czasy minęły. Można się uspokoić i skrytykować tamtą rzeczywistość. Nie należy jednak zapominać, że w wielu częściach świata kobieta nadal nie jest równa mężczyźnie a na 'prawa kobiet' reaguje się jedynie śmiechem...

'Marta' to powieść tendencyjna polskiej pisarki Elizy Orzeszkowej tworzącej w czasach pozytywizmu. Orzeszkowa jest znana zapewne wszystkim, gdyż jej 'Nad Niemnem' i 'Gloria victis' to lektury szkolne. Elise Orzeszko pisała w sposób realistyczny i nierzadko zabierała głos w ważnych sprawach społecznych swojej epoki, szczególnie dotyczących emancypacji kobiet ('Kilka słów o...